زلف عروس، گل یوسف، گل حلوا، بستان افروز

فارسي: زلف عروس، گل يوسف، گل حلوا، بستان افروز

علمي:Amaranthus  retro flexus

انگليسي:Redroot pigweed

عربي:حبق بستاني، زنبه الرياحين  (56)

آن حاوی ساپونین، Retacyan و پروتوآلکالوئیدها است.(73) در نوع گل حلوا وجود تبائين و آنتوسيانين در آن تأئيد شده و تخم آن داراي يك روغن چرب و يك آلكالوئيد و يك تري ترپنوئيد است . در انواع وحشي آن  و اكساليك اسيد نيترات پتاسيم یافت شده و نوع 5 برگهاي آن غني از ويتامينB است.(7) گل و دانه آن داراي آمارانتين، روغن ثابت و سلوزيا و بتاگزانتين يا ايزوآمارانتين است.(61)

 گياهي يكساله از تيره ميخك، با ساقة100-15 سانتي راست، منشعب، شياردار و پوشيده از كركهاي كوتاه و زيرزميني، برگها دراز، كشيده،‌تخم مرغي شكل، داراي حاشيه صاف و رنگ سبز روشن است. گلها كوچك،‌غيرمرئي، مجتمع، دو جنسي، گل آذين كوتاه و به شكل يك سنبله و اندامهاي گل پوشيده از كرك و خار است و گل پنج پرچم دارد.

دانه ها ريز و براق، بعضي سياه و يا قهوه اي با قوة رشد بسيار زياد است.(65و59و7و8 و 68و73)

1-گل حلوا يا گل تاج خروسي پرورشي(celosia cristata) گل آن درشت،‌ داراي لايه هاي متعدد و پيچيده به رنگ قرمز مخملي سايه دار و براق قسمت بن گل صاف و پهن و زبر است. در ايران بعنوان گل زينتي همه جا كشت مي شود.

2-A. caudatus با برگهاي تخم مرغي سبز درخشان، گلها خوشه اي نواري به شكل دم روباه، كمي دراز و آويزان به پائين در انتها بر شاخه هاي گل دهنده به رنگ قرمز در اطراف تهران، بلوچستان بصورت خودرو وجود دارد.

3-(A.Sylvestris) A. blitum يكساله و حدود سي تا پنجاه سانتي در اطراف تهران، گيلان، باغهاي دور تبريز، حسن بيگلو، علي بولاغ و اراك دیده شده است.

4-A. viridis مثل بالايي در سواحل بندر گز

5-A. hypochond riacus( يا A. hybridus) در گيلان، لاهيجان، نزديك تبريز، اصفهان، اراك، باغهاي همدان وجود دارد.

6-A. frumentucea كه در برزيل پراكندگي دارد و دانه هاي آن خوراكي است.

به قول دیگر:

1- نوع برگشتهA. Retlo fleaus ساقه کرکدار، برگ بیضی گرد با نوک تیز، پرچم زبانه ها نازک، دوبرابر گل درتابستان گل می دهد.

2-A. blitum زبانه ها کوتاهتر از گل،قسمت کاسه تیز، سربرگها چاکدار، در تابستان گل میدهد.

3- A. viridis زبانه ها مساوی گل، قسمت کاسه باریک، سربرگها بی چاک، در تابستان گل می دهد.

مسموميت آن در خوك و گاو مي تواند حاوي توكسيك اگزالات و نيترات باشد. ميزان اگزالات برگهاي تاج خروس تا30% وزن خشك آن ممكن است باشد. مسموميت آنها با ضايعات كليوي بدون حضور كريستالهاي اگزالات است در مسموميت با آنها ضعف خلقي بدن وعدم تمايل دام براي بلند شدن و ايستادن، لرزش عضلاني در اندامهاي حركتي عدم تعادل و اسهال بدبو با خون و ادم محيطي همراه است.(59)

دژنر اسانس و نكروز وسيع توبولهاي كليوي با كشت هيالين و دانه اي ديده مي‌شود.(59و21)

 قدر شربت آن تا 2مثقال(3و1) يا 4-2گرم در روز(61)

الف)طبق نظر حكماي جديد:

 اين گياه در چين جهت درمان اسهال خوني، بواسير، زيادي ترشحات ماهيانه و مهبلي و براي قطع خونريزي از روده ها و ريه ها بكار مي رود. در اندونزي خواص قابل ملاحظه ذكر نكرده اند ولي جهت التيام زخمهاي عفوني، جراحتها و التهابات جلدي و تحليل ورم بكار برده اند.

در تايلند جهت معالجه جوش و كورك، رفع بربري در كمبود و پلاگر و بعنوان ضدكرم و انگل و كمبود ويتامينC و تصفيه خون بكار مي بردند.

اين گياه مدر و قابض است و بعنوان داروي تقويتي تونيك و افزايش قدرت ديد و شنوايي بكار مي رود. نوع چهارم آن(bitum) براي خنثي كردن و خارج كردن سم و نوع پنجم آن چون داراي ساپونين است براي كرم كشي بكار مي برند و نيز براي رفع التهاي و معالجه اسهال خوني و نوع سوم(Caudatus) براي تصفيه خون ومعالجه بواسير و مدر براي رفع قطره قطره آمدن ادرار مفيد است.(7)

كليه قسمتهاي نوع آخر(aewa) مدر و در دفع رسوبات ادراري مفيد و ريشه اش اثر آرامبخشي و رفع سردرد دارد.(8) برگ آن بعنوان سبزي خوراكي و دم كردن آن رفع دردسينه بكار مي رود(9)

بطور خلاصه: در هموروئيد و خونريزي قاعدگي و در تقويت بدن بكار مي رود( نوع اصلي اول)(61)

ب)طبق نظر حكماي قديم:

 در درجة دوم سرد و خشك و قابض و رادع و آب او باجلاب و سكنجبين جهت حرارت معده و جگر و سدة سپرز و رفع سميت گياه خانق التمر و تخم او جهت اسهال جانشين تخم بارتنگ است. چون كوبيده در يك رطل شير خيسانده شب در مهتاب نهند، بنوشند در سه روز جهت حرقه البول و بول الدم(ديزوري و هماچوري) مجربست(3و6)[1]

[1] منابع:

• دكتر زرگري ج4ص230 6-تطابق نامها ص79                  11-فلورخوزستان دكتر مظفريان ص6-35
• گياهان هرز ايران ص52 7-دكتر آئينه چي ص1037           12-گیا دکتر گل گلاب ص221
• گياهان سمي ص72 8-قرابادين ص113                     13-PDR دکتر هبرص24
• معارف ج3ص407 9-دكتر ساعدي ص52
• تحفه ص59 10- رده بندي دكتر مظفريان ج2ص92