شوکران کبیر

فارسي:شوكران كبير

علمي:Conium masculatum

انگليسي:Henlack  Herb Bennehs

عربي: قنت، قونيون، طحما، حفوظه(56)

 داراي آلكالوئيدهاي زياد، روغن فرار، فلاونوئيد، گلي كوزيد، كومارينها، صمغ، رزين، پكتين و كاروتن و اسيداستيك است(61) داراي پنج آلكالوئيد با تركيب اسيدماليك، كافئيك، دي اكسي سيناميك ها است كه شامل 1- كوني ئين( به فرمول فرار، بي رنگ با طعم سوزاننده، بوي قوي محلول در آب) 2- برميدات كوني ئين( به فرمول سمي، بلور منشوري شكل) 3- متيل كوني سين( به فرمول) و 4- گاما كوني سين(به فرمول) 5-كوني سين  6-كونيدرين(به فرمول كه در آب جزئي در الكل و اتر زياد حل مي شود) 7- پسودوكونيدرين( به فرمول بلورهاي سوزني جاذب الرطوبه محلول در آب و حلال آلي) 8- كوني لن.(8و73) و نیز پلی ان ها (مثل Falcarindiol , Falcarinal) و فورانوکومارینها(مثل برگاپتن و کزانتوتوکسین)(73)

در نوع آبي آن ماده سيكوتوكسين(عامل مرگ) و روغن فرار و كومين آلدئيد سيمول يافت مي شود(7)

گياهي است علفي، دو ساله،5/1-8/0 متري، ساقه استوانه،‌توخالي، راست، بي‌كرك، پوشيده از غباري مايل به بيرنگي، روي ساقه و دمبرگ آن در ناحيه مجاور سطح زمين و تحتاني گياه لكه هايي به رنگ قهوه اي مايل به قرمز، برگها متناوب، بزرگ 50×40 سانتي، شفاف داراي بريدگي بسيار، رنگ برگها در سطح فوقاني پهنك سبز شفاف و در سطح تحتاني سبز كمرنگ، گلها كوچك، سفيد مجتمع به صورت گل آذين چتر مركب در رأس شاخه هاي متعدد گياه، ميوه كوچك باكناره ناصاف و دندانه دار و ازتمام قسمتها با فشرده شدن بوي ناپسند(ادرار موش) از آن استشمام مي شود. قسمت استفاده ميوه و برگ آن است.(7و8و59و21 و16و73)

1- نوع كبير مشروح در بالا بيشتر در گرگان، گلستان،160 كيلومتري جنوب بجنورد، بين تنگ راه و تنگ گل، كوه انگور چاله گيلان، اردبيل، غرب درياچه رضائيه، نزديك اشنويه، قوشچي، كوه انگوران، بين زنجان و منجيل، بين سنندج و صلوات آباد، همدان در 1900 متري، كرمانشاه بين ريجاب و سراب اسكندر، اراك، لرستان، كهكلويه، باغبانان، جنوب شرقي خرم آباد، دشت ارژن، كتل دختر در كرمان كوه هزاران و بين ماهان و سيرج، كوه بزرگ خراسان، البرز تهران، كوه دشته كرج و پل زنگوله قزوين.

2-شوكران آبي(قاتل البقر)Cicuta virosa در تالابها و گودالها با ريشة متورم و ساقه شياردار كه در ايران نمي رويد، مصرف آن امروزه بكلي متروك شده ولي قبلاً جهت سرفه و خنازير مصرف مي شده.

3-Cicuta americana در اراضي مردابي آمريكا با سميت شديدتر از نوع قبلي.

4-شوكران صغيرAethusa cynapium، بيست سانتي با بوي نامطبوع و گلهاي سپيد كه در ايران نيست.

5-شوكران الماءaenanthe atuatica در اراضي مردابي با برگ سبز تيره و قطعات بسيار ريز، گلها سپيد، مجتمع كه بيشتر در گيلان شهر رشت و لاهيجان و سواحل خزر.

6-oenanthe crocata برگها سبز شفاف، گلها ريز و سپيد، در هر دو سطح، ميوه ها بيضوي و دراز آن پنج خط مشخص ديده مي شود. در ايران نيست.

7-a.fistulaظاهر سبز مايل به آبي و برگهايي با دمبرگ لوله مانند در لاهيجان،‌اطراف آن و كردستان مي رويد.

8-a.pimpinello ides گلها سپيد مايل به زرد كه در ايران نيست(8)

 گیاه فوق العاده سمی است و تجویز نمی شود(73). به اين گياه گاوها حساسترين و گوسفندان مقاومترين نوع هستند. نشانه هاي درمانگاهي مسموميت به دنبال خوردن گياه ظاهر مي شود. شامل ضعف عضلاني، لرز، ريزش بزاق، آروغ، سيانوزه مخاطي، نبض سريع، اتساع مردمك، تكرر ادرار و مدفوع و بوي خاص موش در ادرار، سقط در حامله ها و پرخوني ريه و كبد و ميوكارد و گوارش ديده مي شود. بعضي آلكالوئيدهاي گياه تراتوژن است كه مثل بدشكلي استخواني مثل خميدگي ملايم مفاصل مچ دست و ستون فقرات و برگشتگي گردن و پيچيده شدن دم و نواقص مادرزادي ديگر ديده مي شود.(59)

نوع آبي آن كه حاوي اونانتوتوكسين است، در دامها با بي اشتهايي، افسردگي، لرزش، بي قراري،‌عدم تعادل و نبض ضعيف و تشنج كلونيك، نفخ شكمبه و تكرر ادرار و مدفوع به خصوص در گاوها مي دهد.(59و8)

در انسان مسموميت با آن با تاري چشم، سرگيجه، سردرد، لرزش،تلوتلو خوردن، دردشديد ماهيچه هاي قلب، احساس خشكي در گلو، سوزش، تشنگي و استفراغ غير مداوم، مشكل تنفسي، ضعف و كندي نبض، عدم تكلم، تنگي و بعد باز شدن مردمك، تشنج و بهت زدگي بيمار و اغما عارض مي شود. مسموم6-3 ساعت بعد مي ميرد.(23و8)

2 درهم آن كشنده، به قوي سميه بارده به زوال عقل و اختلاط فكر و كلام و سدد و تاريكي ديد و در آخر تشنج و خناق و تنگي نفس.(6)[1]

 1- منابع:

• دكتر زرگري ج2ص487 6-گياهان سمي دكتر شماع ص195
• معارف ج5ص131 7-گياهان سمي دكتر معطر ص111
• گياهان سمي دكتر اصلاني ص113 8-تحفه ص550
• تطابق نامها ج1ص191 9-صيدنيه ج2ص906

11- گیا دکتر گل گلاب ص137                    10- قانون ج2                                            5- قرابادین ص26                       

12 PDRآمریکا اثر پروفسور دیوید هبر ص428

طبق نظر نویسندگان معاصر این گیاه بعنوان ضد درد و ضد اسپاسم مصرف می شود(61) شوکران مسکن دردهای سرطانی، توقف پیشرفت اولسرهایی که نزدیک به سرطانی شدن هستند و اثر رفع اسپاسم مری، در آستم و سیاه سرفه و رفع اختلالات عصب ماهیچه، تکانهای غیرارادی عصبی و اسپاسم مجاری تنفسی و رحمی نتایج خوبی داده است. در تحریکات جنسی مانع نعوذ دردناک در سوزاک، اثر دفع کرم کدو و در استعمال خارجی مشمع آن در سینه مسلولین باعث دفع خلط و آرام شدن درد آنها و ضماد حمام موضعی آن در کچلی و باد سرخ و سودا مقاوم آرام کننده درد سرطانی(موضعی) می شود(8)

در طب هموپاتیک جهت پارزی، ورم بزاق، خلق افسرده استفاده می شود. در طب عوام موضعی جهت سرفه، آستم و سیاتیک بکار می رود(73)

طبق نظر حكماي جديد، اين گياه تخم آن مدر و نرم كننده سينه است. در چين گل آن را گرفته با گوش داخلي خوك پخته و صاف كرده براي رفع طنين يا صداي گوش بكار ميرود.

در روسیه از شاخه هاي سبز آن براي تبهاي مالاريا مقاوم به كينين مصرف مي كنند(7)

نيز براي رفع التهاب پرده و جنب، فراخي برونشها، نزله هاي برونشي، خروج اخلاط متعفن و له شده دانه آن در آب خميري درمي آورند كه جهت ملين و رفع باد سرخ پوست افراد بكار مي برند.

بعضي برگ آن را با توتون دود مي كنند. مصرف آن در اسب موجب شفاي موي حيوان، در مرغ افزايش تخم گذاري و روغن دوم آن در تهيه صابون و ورني فاسدنشدني بكار مي برند(8)

دانه به عنوان مغذي، مقوي قلب و معده، ملين، مدر و خلط آور و كم كردن قند استفاده مي‌شود(61)[1] روغن آن به صورت موضعی جهت زخمهای دیرجوش و درمان ضایعات پوستی، پسوریازیس و روماتیسم بکار می رود(73)

[1]   منابع:

• دكتر زرگري ج3 ص175 3- گیاهان سمی دکتر                  5- گیا دکتر گل گلاب ص155
• معارف ج1 ص419 4- گزیده دکتر صمصام ص312            6- PDR اثر پروفسور دیوید هبرص803