برنج

فارسي: برنج

علمي:Oryza- sativa

انگليسي:rice

عربي: ارز يا رز(56)

داراي آلكالوئيدهای اوريدين، اوريزپاتين، نوكائين و كولين،‌آدنين، فيتوسرين، گلوتين، املاح معدني(61) و ویتامین های A, B, E است  و  در پوست برنج گلوكوزيدي به نام نوكائين يافت مي شود(7)

برنج داراي 12% آب، 80% قند، كمي مواد ازته،3% مواد چرب و مادة ليزولستين است و نيز داراي آميدون زياد است كه قابليت تهيه نان دارد(8)

در صد گرم برنج(سفيد نشده)12%آب+5/7% پروتئين+ مواد چرب9/1%+ قند76%+ خاكستر2/1%+ كلسيم 32 ميلي گرم+ فسفر221 ميلي گرم و آهن6/1 ميلي گرم و سديم 9 ميلي گرم و پتاسيم214 ميلي گرم و مقدار جزئی از ويتامينB6,PP,C دارد.(7)

 روغن سبوس برنج دارای20% از اسيدهاي چرب اشباع شده و 80% غيراشباع است. اسيد ميريستيك+18% اسيد پالمتيك+3% استئاريك، 45% اسيد اولئيك، 42% لينولئيك، 1%لينولنيك، 4% پالمتيك است(8)

روغن آن داراي مواد ضد اكسيدان مانند توكوفرول است كه در هگزان حل مي شود(8) عصارة آبي الكلي سبوس آن نبايد كمتر از 60ميكرو و ويتامينB1 باشد(9)

به قولی دیگر ترکیبات برنج شامل 1) نشاسته70% 2) پروتئین ها( مثل پرولامین، گلوتلین، گلوبولین) 3) اسیدهای چرب(مثل لینولئیک اسید) 4) پلی ساکاریدها(مثل گالاکتوآرابینوکسیلان) 5)مونوساکاریدها(گلوکز و فروکتوز و ساکارز) 6) فلاونوئیدها(مثل تریسین، تریسینین) 7) استروئیدها(مثل استرولها، بتاسیتوسترول و کامپوسترول) 8) دیترپن ها(مثل momilacton) 9) تریگونلین 10)مهارکننده تریپسین 11)لکتین ها و گروه ویتامینB(73)

 گياهي است يك ساله، به ارتفاع6/1-07/0 متر، ساقه راست، گره دار، برگهاي بزرگ، نوك تيز، بي كرك، هر سنبلك آن داراي دنباله كوتاه و مركب از يك گل كه مجموعاً گل آذين پانيكول 40-20 سانتي بوجود مي آورند. پوشينه سنبلك آن كوچك است و ميوة آن به شكل خوشه اي متشكل از سنبلكها در انتها ساقه درمي آيد. ميوه را كه يك دانه برنج در ان قرار دارد شلتوك نامند.

در تجارت، برنج بدون پوست سخت خارجي عرضه مي شود چنين برنجي كه به علت از دست دادن طبقات خارجي سفيد و شفاف شده است عاري از ويتامينB1 شده و كساني كه منحصراً از اين برنج استفاده مي كنند به بري بري دچار مي شوند(7و8)

1-O. sativa (شرح در بالا) در اراضي جلگه اي آبگير شمالي، رامهرمز، شوش،‌انديمشك، هنديجان و بهبهان کاشته می شود.(69)

2-O. glutinosa داراي چسبندگي در مناطق پرآب بيشتر در ژاپن کاشته می شود.

3-O. fluitaus كه به طور شناور در آب مي رويد در تايلند و نواحي گود سيلاب‌گير کاشته می شود.

4-O. mantana در اراضي بلند آب و مرتفع و كم آب كاشته مي شود.

5-O. barthiacher برنج وحشي بيشتر در سودان،‌آفريقا مركزي و جنوبي و سنگال و نيجر و چاد جهت چراي گوسفندان دیده می شود.(8و7)

طبق نظر ديگر(صيدنيه) آن دو نوع است: 1- نوع سپيد 2- نوع قرمز كه بيشتر در هند است.(5)

آب مطبوخ شلتوك (سقط کننده) جنين و پوست شلتوك آن از جمله سموم است و مكرب و مصدع است(گويند 1مثقال آن كشنده است) (3و6) مصرف بي روية آن ايجاد چاقي مفرط مي كند(8)

طبق نظر حكماي قديم اين گياه گرم و خشك است، مغذي است بخصوص اگر برنج را با شير و روغن بادام بپزند، نيروي غذايي ان بيشتر است. (34 ج2)

حكما همگی بر این باورند که باعث افزایش طول عمر و سلامت بدن می شود و اقسام آن مدر، قابض، به تنهايي قليل الغذا، مبهي، جهت اسهال خوني، اختناق رحمي، امراض گرده، مثانه مفيد، با شير و شكر كثيرالغذا، مسمن بدن ، مولد مني ، با دوغ و سماق مسكن حرارت، جهت اسهال صفراوي، تشنگي، غثيان نافع، زيادي خوردن آن مصلح حال بدن و رنگ رخسار و مولد خلط صالح و باعث ديدن خواب خوب است.(6و3) با دوغ تازه و سماق مسكن حرارت، تشنگي، غثيان و حبس اسهال صفرا و با شيربز جهت زحير و اكثار آن مصلح حال بدن و نيكويي رنگ رخسار و مولد خلط صالح است.(67)

و از براي اصحاب سل خصوص كه با شير الاغ پخته باشند، هرگاه حمي عفوني نباشد، جهت آنكه پاك مي گرداند قرحه را و گوشت صالح مي روياند و با پاچة بزغاله پخته آن بول الدم را نافع است و آشاميدن برنج پخته با پيه گرده بز كه نيكو طبخ يافته باشد، جهت افراط اسهال مرضي خصوص كه بريان كرده باشند آنرا و جهت اسهال دموي و قروح امعاء بغايت مفيد و چون برنج سفيد در آب خيسانند و آب صاف آنرا بياشامند، جهت حبس اسهال و هيضه مفيد است.(6)

 از جمله چيزهايي را كه بدن را چاق مي كنند 1-كعك ساده با آرد باقلي و آرد نخود و آرد برنج هر كدام يك كف باشند(39) و در اسهال خوني طعام از زرده نيم برشت خايه و ارزن پوست گرفته به شيرة مغز بادام و گاورس پوست كنده و برنج باز بريان كرده به شيرة مغز بادام باشد.(41)

چيزهايي كه شكم را بند مي آورند همه بلغورهاي قابض مانند بلغور سنجد و سدر و دانه انار و دانه گلابي و سيب و جاورس و برنج مي باشد.(39)

از محمدبن يعقوب از يونس از امام باقر(عليه السلام) روايت شده كه فرمود:« از سرزمين شما چيزي دوست داشتني تر از برنج و بنفشه براي من نياوردند و من از درد شكايت كردم پس الهام به من شد به خوردن برنج با روغن زيتون و مقداري آب انگور جوشيده كه بپزم»

و نيز از امام صادق(عليه السلام) روايت شده كه فرمود:« بهترين غذاها برنج است»(18و40)[1] و با دوغ تازه و سماق مسكن حرارت و تشنگي و غثيان و حبس اسهال صفرا و با شير بز جهت زحير مفيد است.(64و67)

غذايي نيكو كه از برنج سازند آن است كه او را در شير تازه بپزند، زيرا رطوبتي كه در شير است با يبوست برنج مقابل شود و غذا معتدل گردد و برای مريش روده سودمند است.(5)

از يونس بن يعقوب از امام صادق(عليه السلام) كه فرمود:« از ناحية شما چيزي دوست داشتني تر از برنج و بنفشه برايمان نياورده اند» و فرمود:« بهترين دارو برنج است كه سرد و سالم و نجات دهنده از هر دردي است»(45)

پيامبر(صلي ا…عليه و آله) فرمود:« آقاي غذاي شما گوشت است بعد برنج» و حضرت علي(عليه السلام) از قول  پيامبر(صلي ا…عليه و آله)  فرمود:« برنج شفا است و دردي در آن نيست»(67)

طبق نظر نويسندگان معاصر: اين گياه ضد التهاب مقوي معده،‌ضد اسهال، مدر و ضد نقرس و روماتيسم است.(61)

برنج غذايي سهل الهضم است. جوشاندة آن براي رفع اسهال و حالات التهابي روده مفيد است. از آرد برنج به صورت ضمادهاي نرم كننده يا به حالت خشك جهت رفع التهاب و اورام جلدي و رفع قرمزي نقاط تحريك شده پوست بدن می توان استفاده كرد. از آرد برنج به منظور تسكين و رفع قرمزي تناسلي اطفال میتوان استفاده كرد. با باز كردن آرد برنج در آب يا شير ضماد نرم كننده تهيه مي شود.

روغن سبوس برنج در تهيه صابون و پماد مصرف دارد. مشروط برآنكه مقدار اسيدهاي چرب آزاد آن كم باشد(8) دانه برنج داراي مواد غذايي است كه تحريكات احشاء و اندرون معده را آرام مي كند.

در چين از مخلوط آرد برنج تازه و نوعي فرفيون تازه سائيده به عنوان مقوي معده استفاده می شود و براي تونيك بدن نافع است. آب برنج خنك كننده و مدر است و ترشحات زياد اسهال و اسهال خوني را تسكين مي دهد و براي ورمهاي روده، استفراغ خوني و شست و شوي زخم بد نافع است. در ژاپن از آن نوعي ساكي الكلي درست مي كنند. آرد برنج از نظر مواد ازته و مواد چرب فقيرتر از آرد گندم است(7)[2]

[1] وسايل الشيعه باب 65 حديث1و4 و رمز الصحه ص67

[2] منابع:

• دكتر زرگري ج4ص716 7- طب نبوي ذهبي ص111    13-فلورخوزستان دكتر مظفريان ص163     
• تحفه ص50               8- معارف ج1 ص319        14-تقويم الصحه ابن بطلان ص26
• تطابق دكتر قهرمان ص44 9- من لا يحضر الطبيب ص84و91    13-رمز الصحه ص67 
• دكتر آئينه چي ص688       10- صيدنيه ص745         15-خفي اعلايي ص184
• گزيده ص65 11- بحار ج66ص260        16-قانون ج2ص82
• قرابادين ص62 12-وسايل ج17باب65 حدیث 1و4  17- PDR آمریکا اثر دیوید هبر ص687