قاموسنامه – ادویه کاری و کاسنی

قاموس مداوا با غذاوگیاه

  اثر دکتر احمد قدامه

انتشارات النفائس بیروت،

 ترجمه دکتر محمد حسین ورپشتی

 

 

221) الکاری=l,cari(the carry)

به آن بهار هند گویند و ترکیب آن میخک و گشنیز و زنجبیل و فلفل سیاه و زیره و فلفل سرخ و زردچوبه که به آن رنگ زرد قوی می‌دهد و آن ادویه متوازن است که در کمربند وسیعی  از شرق تا غرب زمین مصرف دارد اما در غذاهای غربی که گوشت بیشتر مصرف می‌شود، مصرف آن زیادتر است.

 

286)هندباء= کاسنی Lachicore (The endiue)

گیاهی زراعتی سالیانه از تیره کاسنی Liguliflane  که کاهو + کاسنی و طرخشنون از این تیره است. نام دیگر آن، هندباء، هندبا، اللعاعه، هندب است اصل کلمه یونانی است و در سریانی هم وارد شده.

گیاهی با ریشه‌دار طویل، ساقه شاخه‌دار برگ‌های قاعده‌ای روی زمین، گل‌های کبود رنگ با انواع زیر:

• کاستی بری= Succory کاشتنی چند ساله
• کاسنی بنیه caff از ریشه‌های درشت و قهوه دارد و با شیر مخلوط می‌کنند یا در سالاد می‌خورند
• کاسنی معمول

کاسنی از هزاران سال پیش کشت می‌شده موطن اصلی آن هند و آمریکا بوده اما در بسیاری سرزمین‌های آفریقا و آسیا می‌روید انواع خوب آن در فرانسه و بلژیک کشت می‌شود و فرانسویان با شیر از آن می‌خورند.

 

در طب قدیم:

ابن سینا فرمود: دو نوع است وحشی و باغی با برگ‌های پهن و نازک که نافع‌ترین دارو جهت کبد است و بستانی آن سرد و تر است اما وحشی آن رطوبت کمتری دارد. آن باعث باز شدن سدد احشاء و اثر قابل قابض صالح دارد و در چشم درد حاد موثر است.

شیرکاسنی جلادهنده، سفیدی چشم است و با آرد جو جهت خفقان و تقویت قلب موثر است و اگر خیار شنبر را در آب آن حل کنید و غرغره کنید، جهت ورم حلق نافع است آن مسکن و مقوی معده است و بهترین دارو برای گرم مزاجان معده است.

ابن بیطار گفته: « همۀ انواع کاسنی اگر پخته شود، شکم را سر جا آورد و جهت ضعف معده و قلب مفید است و ضماد به آن جهت خفقان و ورم چشم مفید است. آن برای معده و کبد تب‌دار و تسکین تهوع و هیجان صفرا به میزان ۷۰ درهم مفید است.

انطاکی گفته : « کاسنی تب و عطش را می‌برد و ضعف و یرقان کبد و کلیه را اگر با سرکه و عسل بنوشند خوب کند و با اسفناج هر ورمی را آب می‌کند (بهتر است آن را بکوبند) نوع بری آن را «یعضیه» و شیرۀ آن«خندریلی» گویند.

ابن قیم گوید: بهتر است خوردن آن شسته نشود و نه تکانده شود چون اگر شسته شود نیرو و خاصیت آن برود، آن ضد سم همۀ مسموم است.

در طب جدید:

در بررسی‌ها نشان داده که آن حاوی کلسیم، پتاسیم، فسفر و سدیم آهن و منیزیم و منگنز و مس و مواد قندی و ویتامین B و C و K و pp عناصر پروتئینی و مواد چربی و جوهر تلخ و ریشه حاوی اینولین است.

خواص آن:

1)مقوی 2)ترمیم کننده 3)ضد کم خونی 4)مفید برای معده 5)پاک کننده 6)مدر بول 7)مسهل 8)دفع صفرا 9)دفع تب‌ها 10) اشتهاآور 11) طرد کرم 12) بیماری‌های کبدی 13) در نقرس و التهاب مفاصل و آب آوردن شکم مصرف می‌شود.

راههای استفاده از آن:

1) خیسانده گل تازه ۳۰ گرم در لیتر، یک کاسه قبل از هر غذا

2) خیسانده ریشه ۱۵- ۳0 گرم در لیتر، ۵ دقیقه در آب و ۱۵ دقیقه بجوشانند قبل از هر غذا یک لیوان

3) نوشیدن عصیر کاسنی ۵۰ – ۲۵۰ گرم در روز

4) گرفتن ۱ تا ۵ حبه هر روز از فشرده کاسنی

5)  ریشه‌های خشک شده کوبیده مثل قهوه مصرف شود.

6) شرابی از آن می‌گیرند جهت اسهال در اطفال (یک کاسه عصیر کاسنی و مثل آن شکر)

7) پختن کاسنی و نوشیدن آب آن 2تا ۳ بار در روز یک قاشق

8) جوشاندن چهار شاخه از کاسنی در یک لیتر آب ۱۰ دقیقه و نوشیدن ۴ کاسه از آن در روز در میانه غذا جهت خلاصی از بی‌التهابی

ارزش غذایی آن:

کاسنی حاوی ویتامین‌های متعدد و املاح معدنی و پتاس است که ملین است کاسنی را در بیماران کبدی جهت نشاط و صفرابری توصیه می‌شود و اگر سیر به کاسنی اضافه کنند، کسانی که دچار سوء هاضمه هستند را بهبود دهد. اول کسانی که فکر استفاده ریشه خشک کاسنی را به شیر کردند، هلندی‌ها بودند و شیر با قهوه کاسنی را ساختند، گرچه ارزش غذایی ندارد اما بی ضرر است.

انواع ان1)وحشی2)بری بصورت پرورشی در سبزی کاری ها3)پیکریس هریکوردیس در دور تهران وشمیرانات4)اندیویا بابریدگی زیادتر در مراکش  وفلسطین وقفقاز5)سلاتوی با تقسیم های دو تایی وبرگهای با کناره بریده وگل زرد6)ماکولاتا7)لاکتوکا ویروسا با برگهای پهن ونامنظم وبریدگی عریض8)معمولی منبع طب گیاهی تالیف مترجم