کتاب ادب الطبیب – باب دوم
گفتاری در مورد ریه و سینه
ریه یکی از اعضاء شریفه و نافع در بقاء فرد است. منافع آن شامل حفظ قلب واستراحت دادن به آن و پاک کردن بخار حرارت گرم از آن و رساندن هوای صاف و خنک به آن و تصفیه حرارت مثل کسی که باد بزن هوا را به آتش می رساند تا از آن خاکستر و دود را دور کند و اینگونه آنرا صاف کند. ریه نیز چنین کند برای همین است که بصورت اسفنج تو خالی خلق شده و نفع زیاد آن حفظ قلب با خنک کردن دور آن است.
سینه که ترکیبی از استخوان دنده، عضلات و غشاء و غیر اینها است و سینه خود منافع زیادی دارد که بیشتر در تولید صدا است.
پس بر طبیب لازم است که اهتمام به مصالح آن داشته باشد و این اهتمام شامل تعدیل غذا و نوشیدنی و هوای دور و بر فرد و حرکات آن ها که اینها سریعترین روش برای آن است. خلاصه (111↓) لازم است که همۀ این امور را اصلاح کنی تا با آنها زندگی ادامه یابد و نیز سایر اعضاء که ما اسم نبردیم اصلاح شود و سلامتی و تندرستی برقرار شود.
و این اعضا را جز برای تنبیه و تذکر نگفتم و مثال برای طبیب آوردم تا مثل آن برای سایر اعضا بدن قیاس کند. بنابراین لازم است که او همۀ اعضاء بدن را بشناسد و اعضایی که قبل از این عضو هستند و آنهایی که متشابه به این عضوند و این شناخت لازم است که در مورد اعضاء مشابه این عضو باشد و بداند چگونه آنها را حفظ کند .پس لازم است که : « اول اخلاط را بشناسد و نیز مزاجها را بشناسد» برای همین است که گفته اند : « این امور برای فرد طبیعی است با همه اسباب و علاماتش و بخاطر شناخت آن راههای علمی زیادی بحث شده و برای هر فنی کتابی نوشته شده که بهترین کتاب، کتاب جالینوس است که 16 جلد است و برای دانشجویان آنرا توصیه کرده اند و ما به ترتیب اسامی انرا به خواست خدا ذکر می کنیم:
پس واجب است که به این درسها جهت فهم آنها توجه کافی شود. قبل از شناخت مزاج کتاب «الاسطقسات= مزاجها» را باید خواند و مزاج را قبل از علم تشریح و منافع اعضاء و اینها را قبل از کتاب «قوای طبیعه» خواند. بعد از آنکه این کتب را دانشجو خواند لازم است طبیب به تدبیر و سیاست بدن و نفس خود مراجعه کند روز به روز و این روش را بصورت کامل در این باب ذکر کرده ایم: