قاموسنامه – ثعلب و جعفری

قاموس مداوا با غذاوگیاه

  اثر دکتر احمد قدامه

انتشارات النفائس بیروت،

 ترجمه دکتر محمد حسین ورپشتی

 

125) السحلب=ثعلب Le Salep (The saloop)

گیاهی از تیره ثعلبorchidacees= که دو نوع است: 1) بری 2) کاشتنی   و نوع زینتی آن بنام ارکیده در شام و مصر بنام سحلب و در کتب قدیمی به نام خصی الثعلب و قاتل اخیه و آدم و حوا شناخته شده اما اسم سحلب در کتب قدیمی نیست و شاید کلمه خصی الثعلب و کلمه فرانسوی ارکیس که به معنای بیضه است اشاره به وجود دو زائده گوشتی  کوچک متناوب در این گیاه است که شبیه دو بیضه است و کلمه سحلب مشتق از الاستحلاب است که از جوشانده با عسل و شکر و شیر است که نوشیدنی لطیف درست میشود و نام قاتل اخیه آن به علت اینکه یکی از زاوئد گوشتی بزرگتر از دومی است و زائده دومی از بین رفته است.

ثعلب در ایران یونان، مغرب، افغانستان، قبرس و غیر می‌روید و بهترین نوع آن ایرانی است. جز مصرفی آن، زائد هایی است که با شکر و شیر جوشانده و باعث ازدیاد قیمت غذایی و بسته شدن شیر میشود.

زائده گوشتی آن 40% مادۀ چسبی و 31-27% نشاسته و 13% دکسترین و پروتئین و روغن فرار و املاح معدنی و شکر دارد. زائده گوشتی زیرزمینی قهوه‌ای کمرنگ است جوشانده ثعلب با شکر را به اطفال می‌دهند به عنوان غذای ملطف قابض و کسانی که اسهال مزمن دارند به صورت حقنه در کسانی که دل پیچه معده و نزولات آن را دارند. از آن با شیر و عسل نوشیدنی مغذی لذیذ می سازند و اضافه کردن آن به شیر باعث افزایش چربی و غلظت آن می شود.

 

41) جعفری= البقدونس L,persil (the parsley)

از تیره جعفری ombellifera که برگ آن خشک و با سرکه و نمک خورده می شود نام آن از کلمه المقدونس یا مقدونیا که موطن اصلی آن است می آید.

در طب قدیم: آن مدر بول و قاعدگی است و باعث حل شدن باد ها و نفخ شکم می شود و در التهابات معده نافع است آن باعث حل شدن سنگ مثانه و تلیین شکم و از بین رفتن دل پیچه و در آستم و تنگی نفس و ورم پستان مفید در بیماریهای کبد و طحال مفید است.

در طب جدید: آن را به عنوان مداوا کننده در کوتاه‌مدت توصیف کرده‌اند. آن باعث جاری شدن شیر به صورت خوردن و نرم شدن پستان اگر بر پستان بمالند, می شود.

اگر در شراب نهند و برناحیه ورم کرده بمالند، باعث زایل شدن ورم پوست میشود و خوردن آن باعث باز شدن اشتها می شود و نیز تسهیل هضم غذا و در افزایش دید پیر ها و رانندگان و تقویت اطفال و زنان حامله و ورزشکاران و تنظیم جریان خون و بانشاط کردن جهاز عصبی و تناسلی و برطرف کردن ترس از روزه و جوشانده بذر آن جهت رفع باد های معده، روده و روغن بذر آن در برطرف کردن ضعف جنسی و اضطراب و حیض به کار می رود.

همه گیاه (برگ و عروق بذر و ریشه اش) برای همه بدن به خصوص برای اعصاب شادی آور است و اشتها آور و جهت درد معده و دردهای سرطانی و کرم روده کم خونی، کم خونی و چشم درد و در مسمومیت و مدر ادراری و سوزش ادرار و تنظیم قاعدگی و نشاط نسج عضلانی و روده و کیسه صفرا و مثانه و گشادی عروق مفید است.

روش مصرف:1) جوشانده 50 گرم از بذر یا ریشه در لیتر آب به مدت ۵ دقیقه یا ماندن در آب به مدت یک ربع ساعت و نوشیدن یک دو کاسه قبل از غذا جهت معالجه روماتیسم و کمی ادرار و اضطراب قاعدگی

• جوشاندن یک مشت از جعفری و کرفس و بنفشه در یک کاسه آب و نوشیدن صبح ناشتا به عنوان ضد کرم

.3) جوشانده 25 گرم از رشته جعفری و 10 گرم از پوست درخت بلوط و کمی عدس در یک لیتر آب به مدت ثلث ساعت و صاف کردن و نوشیدن صبح و و شب یک کاسه جهت معالجه اسهال.

جوشانده ۱۰۰گرم بذر آن در یک لیتر آب و شستن  مهبل در ترشحات مفید است

• ) ممزوج کردن آب جعفری با همان قدر سرمه 70 عیار و مالیدن به صورت جهت معالجه دردهای عصبی و دندان. 6) آب جعفری تازه در چشم چکانند جهت التهاب آن یا جسم خارجی در آن نافع است.7) برگ آن به صورت پماد جهت پاک کردن و شفا جروح و نیش حشرات از ورم درد عصبی  8) با آب جعفری اگر صورت را بشوییم دوبار در روز جهت علاج بثورات و یا پیسی.

ارزش غذایی جعفری: از بحث های جدید روشن شده که حاوی مواد نادر و گرانبهایی است.

آن حاوی کلسیم، آهن، فسفر، منگنز، سدیم و پتاسیم و ید و مس و کلروفیل غنی از ویتامین C که چهار برابر پرتقال است و دوبرابر کلم و تره تیزک. در هر ۱۰۰ گرم جعفری تازه ۱۹ میلی گرم آهن، ۹/0 میلی منگنز، 240 میلی گرم ویتامین C و ۶۰ میلی گرم مواد قابل برگشت به ویتامینA . 20 گرم جعفری تامین کننده ثلث حاجت ویتامین سی بدن در روز است.

شستن آن با آب و پاک کنندگان لازم است و بعد  آن را خشکانده را در جای نگهداری کنید در جای محفوظ نگه داری کنید و آبی در آن نماند که باعث از بین رفتن ویتامین C آن میشود.

266)المقدونس=جعفری L,persil (The parsly- chervil)

اسم گیاهی معروف مقدونس که این کلمه از لفظ مقدونیا گرفته شده که به نام کرفس رومی هم گویند. گیاه دیگری به نام مقدونسه فرانسوی  است که امروزه به نام جعفری پیازی شکل در مصر به نام اسرفیل اللفتی یا جعفری جوانان معروف است این سبزی از تیره جعفری ombelifera است که ساقه آن کلفت و شیرین و پخته آن قابل خوردن است.

 فواید:

هر دو نوع جعفری خواص مشابه دارند و باعث معطر شدن شوربا و خوشبویی غذا می‌شوند .ترکیب آن از ویتامین‌ها، آهن، مواد جوهری زیاد است. مصرف خوراکی آن در موارد زیر است: 1) سرشاد کننده 2) تنظیم خون 3) ادراری آوری 4) اشتهاآوری 5) هاضم غذا 6) صفرا بر 7) مسهل 8) ضد سموم 9) مفید جهت تنفس 10) مصرف خارجی ضد چشم درد 11) ضد بیماری‌های شیردهی و تحلیل ورم‌ها مدت طولانی در صنعت سالادسازی و آش استفاده می‌شود. ( یک مشت از آن در یک لیتر آب ۱۰ دقیقه جوشانده در روز سه فنجان مصرف و نیز جوشانده ای از یک مشت آن با کاهو و انگور و در یک لیتر آب با دو گرم نمک طعام و کمی کره)

در مبارزه با بی‌اشتهایی و کمی ادرار و تب و تسکین عطش از آن می‌توان استفاده کرد آب عصیر جعفری با کاسنی و کاهو که ۱۰۰ – ۱۲۰ گرم آن را در دل پیچه کبدی می‌توان داد و نیز در آوردن شکم ۹۰ – ۸۰ گرم در این عصیر را در روز می‌توان داد.

جوشانده آن در صرع، روماتیسم، سنگ ادراری و ضد یرقانی و ورم غدد و تعریق زیاد و بیماری‌های مزمن ریوی، آستم و التهابات حنجره و آب آوردن شکم مصرف دارد.

به صورت موضعی سه بار در روز در چشم درد تا درد ساکت و خشونت آن از بین رود. غرغره با جوشانده آن جهت علاج زخم گلو و به صورت پماد بر زخم‌ها و بواسیر و پستان‌ها جهت جریان شیر به کار می‌رود. کوبیده برگ آن روی زخم‌های عفونی و نیش حشرات مفید است.