قاموسنامه – فلفل دلمه و فلفل سبز

قاموس مداوا با غذاوگیاه

  اثر دکتر احمد قدامه

انتشارات النفائس بیروت،

 ترجمه دکتر محمد حسین ورپشتی

 

 L,poivron (The pinent) فلیفلة=فلفل دلمه

گیاهی علفی یا درختچه‌ای از تیره بادمجان که میوۀ آن سبز یا پخته مصرف می‌شود. آن ادویه‌ای است که زیاد مصرف کرد و انواع زیاد دارد.

در شام به نام فلیفله و در مصر و عراق به نام فلفل و انواع آن را شطه گویند. در کتب و لغت و مفرد است. گیاهی به اسم«هر نوه» و« هر نوی یا قرنوه» گویند.

انواع آن:

1)فلفل دلمه شایعه=piment common در شام می کارند و انواع دانه ها ی زیاد دارد.

2) کبیره =piment grossدر مصر و نیز در زمین های همواره دمشق می کارند و آن شیرین است.

3) دغلیه =p.fruiescentکه در مصر بنام فلفل بلدی یا حریفه گویند.

4) دقیقه =p.minimeکه در مصر بنام شطه با میوه کوچک.

در طب قدیم: جهت گلودرد و تلیین شکم و جلاء پوست و مدر بول و تقویت معده و هضم و پخت آن و دفع سنگ مثانه و کمک به هضم غذا به کار می‌رفته.

در طب جدید:

معلوم شده که حاوی ویتامین سی (بیش از پرتقال) و مواد قندی7/1% و روغن5/0% و پروتئین .41% و مواد خاکستر4/0% و الیاف 280/% و بقیه آب و ۲۸ گرم آن 1500 کالری می‌دهند. این میوه در کسانی که نیاز ویتامین سی دارند مفید است. نوع شیرین آن جهت باز کردن اشتها و نشاط گوارش مصرف دارد. زیادی آن باعث تحریک هاضمه و ایجاد بواسیر و زخم معده می‌شود.

 

198)L,poivre (The pepper)فلفل= فلفل سبز

نام درختچه‌ای از تیره فلفل= piperaceesکه دارای انواع بالارونده است. درختچه ای کوچک و یا علفی که در مناطق گرمسیر با رطوبات شدید می‌روید مثل هند و اندونزیا و هند و چین و میوه نوع فلفل که مثل درختان انگور می‌پیچد و بالا می‌رود، اول گرد و سبز و بعد قرمز می‌شود و آخر سیاه و خشک می‌گردد و در طی چند روز دانه‌های آن می‌ریزد و اگر در آب ریزد پوست آن کنده شده و در آفتاب خشک می‌کنند و به صورت فلفل سیاه درست می‌کنند برای هر نوع فلفل خواص و مزایایی است:

1) فلفل شیرین که به آن بیمنتو یا فلفل جاکامیکا هم گویند و آن میوه خشک گیاهی بیمنتا دیویکا که درختی کوچک در هند غربی است و نیز در بعضی مناطق آمریکا جنوبی و میانی رشد می‌کند. طول عمرش زیاد و گل‌های سفید و سبز گونه میوه ارغوانی در حین رسیدن بوی آن از بین می‌رود و بنابراین در حین سبزی آن را جمع آوری می‌کنند تا بوی آن زیاد بماند و رنگ آن به قرمز تیره بر‌گردد.

فلفل شیرین طعم دهنده غذا به تنهایی با مخلوط با ادویه‌جات دیگر است. از آن روغنی استخراج می‌کنند که در عطرها به کار می‌رود و از برگ آن روغنی می‌گیرند که به جای روغن شنبلیله تقلب می‌کنند. از چوب خشک آن عصا و دسته چتر می‌سازند.

2) فلفل سیاه: میوه گیاهی که اصل آن در هند است و حالا بیشتر مناطق گرمسیری کاشت می‌شود. ریشه‌های این گیاه پهن و برگ‌های آن قلبی شکل، همیشه سبز، گل‌های زیاد کوچک و میوۀ آن تک شکل لبیه و دارای سنبل‌هایی که دانه‌های زیاد دارد. موقع رسیدن رنگ آن عوض می‌شود و از سبز به قرمز می‌گردد و بعد زرد می‌شود. میوه‌ها را که جمع می‌کنند و در آفتاب می خشکانند و در حین خشک کردن غربال می‌کنند و بارگیری می‌کنند. این نوع فلفل بیشتر از بقیه خراب می‌شود چون بسیار گرم مزاج است.

3) فلفل سپید که از میوه رسیده فلفل سیاه به دست می‌آید که در آب می‌ریزند و به این روش لب آن جدا و پرده پوشش خارجی آن جدا می‌شود و سطح خارجی آن نرم و نازک می‌شود و علی رغم کمی حرارت آن از فلفل سیاه در تجارب بیشتر مصرف می‌شود.

4) فلفل طویل: رومانی‌ها آن را بیشتر از فلفل سیاه می‌شناسند چون در قرون وسطی اهمیت زیادی داشت. میوۀ نازک آن با شکل استوانه‌ای، به شکل یک سنبل دراز است. میوه‌ها قبل از رسیدن می‌چینند و در آفتاب خشک می کنند. این نوع حاوی همان مواد موجود در فلفل سیاه است اما عطر و شیرینی آن بیشتر است.

5) فلفل سبدی شکل یا ناقوسی: چوب یا گیاه خشک آن دو سه قدم بلند می‌شود، برگ‌های بیضوی و گل‌های سفید که دور خود می‌پیچند و میوه آن لبی شکل دارای دانه‌های زیاد با نرمی بیشتر است. رنگ آن زرد یا قرمز موقع رسیدن است. این نوع از نظر گرمی، خفیف‌ترین نوع است. این گیاه را به روش‌های مختلف می‌پزند مثل کاهو

6) فلفل بابریکا: فلفل اروپایی حاوی میوه بزرگ، تندی متوسط و نوعی از آن به نام فلفل شیرین با میوه لطیف و بوی خشک بدون تندی که با پنیر و زیتون خورده می‌شود و به اسم بابریکا کوفته.

7) فلفل شیلی: که از نوع بالا طویل‌تر، میوه‌اش شبیه شاخ و دانه‌های کوچک فراوان میوه‌اش قرمز روشن (پرتقالی) با تیزی بسیار زیاد معروف به فلفل سرخ و آن نشاط آور قوی و پاک کننده روده، مانع تب و در بسیاری از غذاها مصرف می‌شود.

در طب قدیم در موارد زیر توصیه کرده اند:

1) جلای صورت 2) قطع بلغم 3) از بین بردن سرفه سرد 4) نافع در آستم و تنگی نفس 5) از بین بردن باده‌های غلیظ در معده 6) از بین بردن آروغ ترش 7) جلاء بهق و برص و رشد مو که در اثر مرض ریزش مو ایجاد شده باشد(=داء ثعلب)

8) بازفت، دمل را باز کند و سفیدی ناخن را ببرد 9) گرم کردن اندام‌ها در اثر سردی 10)  پخت آن با روغن با مصرف زیاد باعث رفع رعشه و بی‌حسی و تقویت حافظه و پاکی هوش و تحریک حس جنسی (اگر با شیر گوسفند و شکر بخورند) 11) مقدار کمی از آن تقویت کننده پژمردگی حاصل از نقص تغذیه یا خمودگی معده 12) اگر التهاب یا هیجان معده باشد، مضر است و زیاده‌روی در آن آفت زیاد دارد. 13) کوبیده فلفل درد دندان کرم خورده را آرام و اگر روی پارچه ای پشمی بپاشد از رشد حشرات در آن جلوگیری ‌کند.

 در طب جدید:

در تحلیل آثار فلفل معلوم شده که حاوی 5/2% روغن فرار به نام فلاندرین و 9% فلفلین و 40% نشاسته و 10% پروتئین دارد. ثابت شده که فلفل اثر شدید بر معده می‌گذارد و افراط در مصرف آن باعث فساد خون، تضعیف معده، تهیج اعصاب و بیماریی سخت می‌گردد. خوردن کمی از آن با غذا باعث باز شدن اشتهاء، نشاط معده در هضم، مقوی باده و مفید در ترشحات ریه، جوشانده یک قاشق از فلفل و شکر به صورت گرم در ترشح سینه مفید است. اندکی از آن دراز بین بردن نفخ معده و دل پیچه موثر و زیادی آن باعث سکسکه و تهیج معده می‌شود. لذا افراد مبتلا به التهاب داخلی، احتقان دستگاه‌های گوارش، کلیوی، مثانه و بیضه و معده نباید مصرف کنند. مصرف خارجی آن جهت قرمز کردن پوست، ضرر و روماتیسم است. مصرف آن باید کوبیده و کم و بمدت کوتاه مصرف شود.