آلبالو

فارسی: آلبالو

علمی: Cerasus vulgaris-prunus avium

انگلیسی:wild-cherry

عربی: کرز، قراصیا(56)

در برگهای نوع گیلاس  باریوم و در میوه آن 10% قند و در نوع آلبالو مقدار  بیشتر و دارای اسید سیانیدریک است. و در برگ آن مقداری پروسیک اسید است (لذا عرق آن مسکن است) در گونه محلب کومارین، اسید سالیسیلیک و آمیگدالین وجود دارد. در هر صد گرم گیلاس شیرین خام : آب 80 گرم ، پروتئین 3/1 گرم ، مواد چرب 3/0 گرم و قند 17 گرم و خاکستر 6/0 گرم و کلسیم (22 میلی گرم) و فسفر(19 میلی گرم) و آهن (4/0 میلی گرم) و سدیم و پتاسیم (191 میلی گرم) و ویتامینهای آ و B6 و نیاسین جزیی(7و8و61)

از ساقه آن نوعی انگم خارج می شود که دارای قندی به نام پرونوز و گالاکتوز است نوع آلبالوی تلخ  جز پرونازین که تولید کننده اسید سیانیدریک است، اسید پاراکوماریک، اسید تری متیل گالیک، کمی تانن و نشاسته و روغن فرار دارد(12و73)

درختچه ای است به ارتفاع کمتر از گیلاس که بر اثر تولید پاجوشهای فراوان به سهولت در منطقه انتشار می یابد با برگهای بیضوی نوک تیز، دندانه دار، فوقانی آن سبز تیره و زیر آن سبز کم رنگ،  گلها منفرد، دسته ای چتری خوشه ها کم گل ، تنک، گل بند استکانی یا لوله ای با گل های بدون دمگل، گلبرگ 5 تایی سفید یا قرمز، پرچم متعدد 50 تایی،برچه منفرد ،جدا،بی کرک، میوه کروی به بزرگی گیلاس، به رنگ قرمز روشن یا تیره با طعم ترش کمی تلخ و آبدار ، هسته صاف یا چروکیده به شکل تخم مرغی می باشد.(7و8و12و71 و73و16)

• آلبالو مشروح در بالا در لرستان، اشتران کوه، خرم آباد، اراک، کرمان، کوه دشته، کرج و شیراز
• گیلاس به بلندی 20 متر،پوست تنه درخت تیره با پوست شاخه های جوان آن صاف سبز و بعد قهوه ای ، برگ های تخم مرغی، با نوک کشیده با دندانه های اره‌ای ، گلها سپید، میوه آن شفت کروی، یک سانتی ، کمی سرخ مزه ترش شیرین، هسته تخم مرغی میوه گیلاس پرورشی درشت و شیرین از طریق اصلاح گونه وحشی prunus avium بدست آمده بیشتر در نواحی شمال ایران جنگل آستارادر کجور، اطراف تهران پس قلعه.
• آلبالوی تلخ pruunus anahaleb به بلندی 10 متر پوسته تنه تیره ، شاخه های جوان، برگهای سبز روشن براق، صاف ،تخم مرغی، با نوک کمی کشیده ، رگبرگ های پشتی خزی، گلهای سپید، معطر با عطر بادام تلخ ، میوه آن شفت ، تخم مرغی اول زرد بعد سرخ و سیاه و ترش مزه در حسن بیگلو ، اشتران کوه لرستان ، قلعه رستم، دره سفید آب درود، همدان،بختیاری(7و8و1)
• محلبCerrasus mahlab درختچه ای پرشاخه با برگهای بیضوی دراز ، نوک تیز، دندانه دار، گلها معطر سپید، مجتمع 4-8 تایی ، میوه آن کوچک سیاه، طعم تلخ ، بزرگی نخود کوچک، بیشتر در قره داغ، اشتران کوه لرستان، بختیاری، درود، همدان، درکوه الوند، دره کرج، شهرستانک دیده می شود.
• آلو یا اجاص Prunus domestica متجاوز از 5 متر عاری از خار دارای برگ های بیضوی دندانه دار ، گلها بزرگتر از قبلی میوه اش درشت ظاهر بیضوی کشیده و خوراکی
• آلو بخاراییspinasa درختچه ای درنواحی شمال غربی ایران، ارسباران و دره حسن بیگلو با برگهای بیضوی نوک تیز، میوه مدور و سیاه( 8و16)
• lauroocerasus یا غار گیلاس بیشتر در جنگلهای شمال
• persica یا شفتالو(59)

طبق نظر دیگران انواع آلبالو به قرار زیر است:

• گیلاس: avium ارتفاع 5/3 متری، شاخه جوان بی کرک، برگها تخم مرغی با رأس نوک دار، گلها سپیدد، چتری 5 سانتی، دمگل 3-6 سانتی، بیکرک ،میوه شفت کروی قرمز یا زرد در کجور ،نور،آمل،گردنه آستارا،غرب آستارا،ارسباران،عاشقلو آذربایجان و نقاط معتدله کاشت می شود.
• آلبالو کوهستانیbrachy petala کوتاه با شاخه های انبوه با کرکهای ظریف ، برگها کوچک، یک سانتی، دایره ای یا بیضوی با رأس گرد، با لبه دندانه دار، اره ای،دمبرگها به طول 1-2 میلی، کرکدار، گلها بدون دمگل، گلبرگها قرمز، کاسبرگها در سطح درونی کرکهایی پتویی در همدان، کوه الوند، اصفهان، چهل دختران، دامنه، اراک کوه سفید خانی، راسوند، اشترانکوه و درود، کوه کلار چهارمحال، کوه ساورز و کوه نور سی سخت و دنا بویراحمد بین یاسوج و شیراز و سبز پوشان شیراز، کوه بمی و کوه برفی و کوه دشت فارس.
• آلبالو خراسانیchorassanica درختچه ای کوتاه ، شاخه های پیچیده برگها یا دمبرگ کوتاه 5/2 میلی متری، روی سطح فوقانی با کرکهای کوتاه متراکم و در سطح تحتانی کرکهای پتویی خاکستری انبوه با لبه دندانه ای تیز، گلبرگها مستطیلی ، تخم مرغی با ناخنک کوتاه، پرچم ها 2تایی، خامه در پائین ، میوه شفت، قرمز کرکدار، 8 سانتی در کوههای هزار مسجد خراسان
• آلبالو کوهی یا مرمرهincana 2متری کم و بیش با کرکهای کوتاه سفید ،برگها بیضوی طول 3 برابر عرض، نوک تیز، در بخش فوقانی دندانه اره ای،  فوقانی بی کرک اما تحتانی آن کرک دار، گلها1-2 تا با دمگل کوتاه، 2 میلی متری، گلبرگ قرمز و کاسبرگ 30 میلی متری و میوه سفت ،قرمز،تیره،کروی، در آذربایجان 30 کیلومتری شمال غرب خوی، بین خوی  وسلماس و شمال تبریز ،سنندج، گردنه صلوات آباد.
• آلبالو دانه ریز micro carapa درختچه ای راست، افشان، بی خار،در شاخه های کوتاه، خار شونده، برگها متنوع، تخم مرغی، نوک تیز، دندانه های اره مانند بی کرک، دمبرگها بی کرک گلها همزمان با برگ ها ظاهر می شود گلبرگها سپید ، گل بند استوانه ای به طول 5-6 میلی متر، میوه شفت ،نوک تیز، یا کروی، سیاه قرمز در گرگان و گیلان.
• آلبالو پاکوتاهpsudo ptostrata با شاخه های انبوه شاخه های کرک پتویی، به تدریج بدون کرک شونده، یکساله ، مسن ها خاکستری دمبرگ 5/2 میلی متری گل بند استوانه ای با قاعده شکم دار، کرکدار،کاسبرگ 3 میلی متری، سرنیز ای، میوه شفت 9 میلی متری، تخم مرغی، کروی، نوک تیز، هسته مشبک، در گرگان، کوه شاهوار، دره کتول، گردنه کندوان، دره لار، شمال کدوک، دره چالوس، دره هراز،در خراسان کوه بزق کپت داغ، بین قوچان و دره گز، گردنه الله اکبر، و کوه هزار مسجد، بین بجنورد و مراوه، آب علی و آب گرم لاریجان و کوه دماوند.
• آلبالوی ترکمنستانturcomonica درختچه ای کوتاه و با شاخه های فراوان شاخه جوان نازک، کرکدار،برگها تخم مرغی، نوک تیز، قاعده گوه ای، لبه دندانه اره ای تیز، دو سطح بی کرک، میوه شفت کروی، 9 میلی متری، قرمز بی کرک هسته مشبک، بین گرگان و شاهرود ودر ترکمنستان.
• آلبالوی یزدیyazdiana به ارتفاع 2 متر شاخه جوان سفید خاکستری، بی کرک، گوشواره ها درفشی، دندانه دار، از دمبرگ بلندتر تا برگ ها متنوع، خط مستطیلی یا تخم مرغی، رأس نوک تیز با لبه های دندانه اره ای، سطح فوقانی بی کرک، اما تحتانی کرکدار بلند و جدای فردار سبز مایل به سپید با دمبرگدار، گلها 1-2 تایی دمگل 14 میلی متری، گلبرگها سپید تا قرمز، خامه کرکدار میوه شفت بیضوی، بی کرک 8×4 میلی قرمز تیره شونده در یزد ،مهریز،کوه لاخسه.(71)

نوع وحشی به علت اسید سیانیدریک ایجاد سیانوز جیوه سمی می کند(12و8)  گیلاس بعد از طعام مورث تخمه و مضعف معده است(3) نوع بخارایی مضر معده و دماغ است(3)قسمتهای مختلف برگ و دانه های جلد، هلو و گیلاس حاوی مقادیر گلوکوزید سیانوژنیک است که می تواند مسمومیت دهد و گلوکزید پرونازین و پرولارازین نیز وجود دارد که برگ های آن ها در فروردین و اردیبهشت حاوی بیشترین غلظت از این گلوکوزیدها استت. برگ های تازه حاوی1% پرونازین و در هسته زردآلو تا 8/5 و درخت آلو تا 5/2% و هلو تا 6% آمیگدالین دارد اما آمیگدالین دانه هسته های شیرین ناچیز و حداکثر 11/.% است(59و73)

قدر شربت ان تا یک مثقال (3) و از آلو30-60 گرم روزی سه بار خیسانده و از زردآلو 20-40 گرم روزی سه بار دم کرده(61)

الف)طبق نظر نویسندگان معاصر :

آلو بیشتر در بیماران روماتیسمی، نقرس، و تصلب شرایین به عنوان غذا و اثر مدری و رفع یبوست آنها و نوع خشک آن جهت لینت گوارشی و عمل دفع مزاج و نوع گیلاس ، مغذی ،مدر،دارای ویتامینA و دم گیلاس قابض تلخ، مدر خوب در ورم کلیه و آلبومینوری و آب آوردن اعضا و سنگ ادراری مصرف می شود. له شده گیلاس در سر و صورت باعث تجدید حیات سلولهای بشره پوست و تازگی آنها می شود و آلبالو شراب غیر الکلی آن را در بیماران تب دار میدهند. چوب دم آن مدر در بیماریهای کلیوی و میوه اش تصفیه کننده خون، ضد سم، مسکن،مدر، و ملین است. رفع چاقی ،درمان تصلب شرائین،تأمین کننده  عناصر معدنی بدن، درمان روماتیسم ،نقرس و رفع یبوست و در استعمال خارجی از له شده آن روی پیشانی ناراحتی میگرن را تسکین می دهد.

روغن مغز آلبالو در  تسکین درد روماتیسی، رفع لکه های پوستی مصرف می شود. از نوع محلب-از چوب آن- به عنوان معرق و از له شده دانه اش به صورت مالیدن رفع درد کلیه و کمر استفاده می شود..(8)

درد اروسازی نوع وحشی آن (به نام پرونوس سروتی نا) را به شکل آب غار گیلاس به نام آب مقطر لوریه سریز به کار می برند که در شربتهای سینه جهت تسکینن سرفه و خلط آوری به کار می آورد.(12و73) در هند آلو بخارا به عنوان ملین و خنک کننده و رفع بی نظمی قاعدگی به کار می رودو برای تقویت عمومی بدن به کار می رود. از میوه گیلاس در هند به عنوان قابض و تونیک و در آلبالو پوست درخت تلخ، قابض تب بر و مغز هسته تونیک است(7) داروی ملین از ترکیب زیر: آلو و زردآلو و نیلوفر و گل بنفشه و عدس پوست کنده هرکدام 10 گرم و کتیرا خشک و تخم کاسنی کوبیده 5 گرم و در آب خیسانده و صاف کرده توصیه می شود.(15)

بطور خلاصه: آلبالو قابض، تونیک، مسکن، و دمگل مدر و آلو بخارایی آن ملین و مغذی است(61) طبق نظر حکمای قدیم قراصیا(=آلبالو) در دوم سرد و خشک و قابض و مسکن تشنگی و حدت خون و مقوی معده ورافع غثیان و التهاب و دانه آن را چون شیره گرفته با 10 برابر آن رازیانه بنوشند جهت سنگ مثانه و حرقه البول و نوع گیلاس سردتر و ملین طبع و محرک باه محرورین و جهت خشونت حلق و شش مفید است و صمغ و جوارش آن در قطع سرفه مجرب ومقوی باه و محرک اشتها و رافع خشونت حلقوم و ضماد آن جهت نیکویی رخسار موثر و اکتحال آن مقوی باصره و رافع جرب چشم است .نوع بخارایی آن سرد و تر و ملین و مسهل صفرا رقیق و مسکن حرارت دل و قی صفراوی وجهت تب های حاره و صداع حار(=سردرد شدید) و خارش بدن نافع و از آب پز نیم رطل آن با قدری شکر مسهل خوبی است و نقوع آن مرطوب کننده معده و جهت قی و غثیان حاره مفید و غرغره به طبیخ برگ و بیخ آن جهت ورم لوزتین و تقویت بن دندان و ضماد برگ آن با سرکه جهت کشتن کرم امعاء است. صمغ آلو گرم تر از صمغ عربی و یبوست آن کمتر از آن و مفتت حصاه(=دفع سنگ مثانه) و جهت سرفه نافع و رب او سرد و ترو ملین و مسکن تشنگی است(3)

و آلو و شفتالو و شفرنگ هر سه سرد است. و معده گرم را بد نباشد و بوی دهان که ازگرمی معده ناخوش باشد خوش کند و او را بر سر هیچ طعامی ومیوه ای نساید ، خورد، و آب برگ او به گوش اندر چکانند، کرم گوش را بکشد، و روغن مغز او درد گوش را و شقیقه را سود دارد. و آلو زود تر از معده بیرون رود از آنکه شفتالو طبع را نرم و قدید او(=خشک شده در آفتاب) قبض آرد(50) در دردسر ناشی از دموی باید فصد کرد و داروهای سرد مثل آب عناب و آلو و تمبر هندی و شکر سپید و تخم مرغ نیم برشت داد(52)

ازرق بن سلیمان از امام صادق(ع) از آلو پرسید فرمود:«آن نافع است جهت تلخی دهان و تلیین مفاصل اما زیاد نخورد که در مفاصل تو باد اندازد»(40) و زیاد القندی از امام رضا(ع) روایت کرده که در حالی که جلویش ظرفی کوچک از آلوی سیاه آن فصل بود فرمود:«آن آلو حرارت را خاموش و صفرا را تسکین و آلوی خشک خون را ساکن و درد سخت را درمان می کند به اذن خدا»(40)[1]

[1] 1-دکتر زرگری ج2ص219                     7-گزیده ص7        13-PDR آمریکا دکتر هبرص877

2-معارف ج2ص19                             8-گلچین دکتر صفایی ص300

3-مفردات  دکتر معطرص256                   9-ذخیره ج3ص148

4-تطابق نامها ج1ص234                      10-دکتر مبین ج4 ص234

5-تحفه ص666                         11-درختچه های ایران ص665

6-رمزالصحه ص131                           12- گیا دکتر گل گلاب ص102