قاموسنامه – نارگیل و نارنج

قاموس مداوا با غذاوگیاه

  اثر دکتر احمد قدامه

انتشارات النفائس بیروت،

 ترجمه دکتر محمد حسین ورپشتی

 

78) جوزالهند=نارگیل Lecocotier (The coconnut)

درختی از تیره خرما که حاوی 200 جنس و 1500 نوع دارد که بیشتر آنها از نظر اقتصادی با ارزش هستند مثل خرما و نارگیل اسم آن از کلمه پرتقالی کوکو گرفته شده به معنای میمون چون خود نارگیل شبیه کله میمون است. در ترکیه به نام نارجیل و ابن سینا به نام جوز الهند گفته و شیر آن به اسم اطواق شناخته شده. این گیاه در آب و هوای معتدل با رطوبت زیاد می روید .برای همین بیشتر در هند و سیلان و آمریکا استواییه مثل کوبا می روید. آن را نخل غیر شائک گویند که تا 20-25 متر قد می‌کشد و عمرش طولانی و معروف به ملکه گیاهان است. بیشتر در آبگیر می روید و در هر درخت 30-35 نارگیل در سال می دهد و آنهایی که کاشتنی هستند تا 65-60  نارگیل در سال هم می دهند. درخت از سن 7 سالگی میوه می‌دهد و در سن ۱۵ سالگی 100-80 نارگیل داده است.

فواید آن:

از تمام اجزای آن در طب استفاده می شود. از شاخه های آن ساخت بنا و سوخت به کار میرود و پوسته هسته علوفه چهارپایان و از غلاف میوۀ آن کاسه آبخوری استفاده می‌کنند و از لیف آن طناب و امثال آن درست می کنند و خود نارگیل را می خورند و شیر آن را می‌نوشند و اگر آن را پاره کنند و خشک کنند و بو دهند به اسم الکوبرا  می فروشند و از آن روغن  گیرند به رنگ سفید است به نام روغن نارگیل که در صنعت در صابون سازی به کار می برند.

از عصارۀ نارگیل، سرکه و مادۀ مستی می گیرند و در هند از ریشه نارگیل جهت علاج اسهال خونی و ادرار خونی به کار می‌برند. اعراب از قدیم آن را می‌شناختند و در کتب خود گفته‌اند مثل کشاجم در شعر خود گفته:

« و ذات قشر اسود حشوها- کافوره مرموقه النظر/

قد نشرت فی رأسها و فره- تسترها عن ناظر المبصر»

اطباء عرب دربارۀ آن گفته اند: بهترین نارگیل نوع تازۀ آن است سفید رنگ وبا آب شیرین و این باعث ازدیاد نیروی جنسی و چاق کننده بدن و در قطره آمدن ادرار و سردی مثانه نافع و در کمر درد کهنه نافع و روغن ماندۀ آن جهت بواسیر خوب است. پوستۀ آن هضم نشدنی و جهت دندان مفید و از بین برنده کک  مک و حکه و جرب و اگر با حنا بر سر گذارند جهت محکم کردن مو و خوردن لب آن مغذی و نافع در بلغم و جنون وسواس و سودا و صنعت کبد و کلیه و زخم درون و اگر با خربزه خورند چاق کننده و شیر آن نیز مغذی و زیادی آن فاسد کننده عقل و لازم است که ساعتی بعد از غذا خورده شود.

در طب جدید:

معلوم شده که نارگیل حاوی 2/3%  آب و 8/7% پروتئین و 66% مواد چربی و 3/13% مواد جدا شده بدون ازت و 1/3% الیاف و 3/2% خاکستر و شیر نارگیل ترش شبیه سرشیر و قند آن ۸۰ گرم قند انگور و میوه و عناصر فسفر و کولین دارد.

روغن نارگیل دارای روغن ثابت است که از نارگیل می گیرند و در هر ۱۰۰ گرم از روغن نارگیل حدود ۸۷ % اسید برگ بو و 30/2%  اسید نخلی و 98/9% اسید روغن زیتون و 49/0% اسیر کره ای و اسید گوگرد دار دارد و این روغن به شکل لطیفی امولسیون وار از کیسۀ صفرا و پانکراس ترشح می شود و بعدا به شکل عظیمی به حالت ازدیاد کلسترول خون می‌شود و  نارگیل را توصیف می‌کنند به ملین و مغذی و منظف.

 

277)نارجیل= نارگیل Le cocos(The cocoa)  

لفظ فارسی است اصل آن از زبان ساتسکریتی است که به درختان جوز هندی گویند. یک مایع روان سفید تیره شیرین مزه که بصورت کف روی آن ظاهر می شود، در شام  جهت شیرین کردن شیرینی جات و معجون ها بکار می رود مثل نوعی بنام کرابیج که از  یا عسل و عصیر کشمش که روی آتش منعقد شده و نیز مادۀ شیرینی خارج شده از گیاهان غاسول (= صابونی) (ج2 ص 292 دکتر زرگری) اضافه می کنند. این مادۀ مخاطی صابونی بنام ساپونین از شاخه های گل صابونی بدست می آید جهت ساخت شیرینی و نیز تمیز کردن بعضی ظروف و براق کردن اجسام سفید رنگ که مادۀ کثیف آن را از بین می برند.

 

276)نارنج= Le bigaradeir (The Bitter orange)

جنسی از درختان تیره پرتقال  Aurantiaces که در سواحل شام به آن نارنج یا ابوصفیر و گل آن القداح گویند. اصل آن از چین است بعد به سه قاره پراکنده شد. اعراب آن را به اسپانیا بردند و قبل از پرتقال چند سال از آن کاشت می‌کردند.

میوه نارنج کروی، بزرگ، قرمز پرتقالی، خشن، لب آن ترش، گل پر عطر (از گل آن عطر گل نارنج می‌گیرند) با روغن فراری به نام روغن نیرولی.

نزد اعراب:

اعراب آن را از قدیم می‌شناختند و اطباء آنها از فواید آن زیاد گفته‌اند: نارنج اگر خشک و کوبیده شود و با آب گرم بنوشند، دل پیچه روده را خوب می‌کند و اگر ادامه دهند نوشیدن آن با روغن زیتون، کرم‌های دراز رااز روده دفع می‌کند. خوردن لب نارنج جهت التهاب معده نیکو است و نیز آثار سیاهی در لباس سفید را می‌برد شاخه‌های کوبیده آن را اگر خشک کرده و بکوبند و جوشانده بنوشند نافع‌ترین دارو جهت سموم کشنده است.

نارنج ترش مقوی معده، مسکن صفرا، قاطع بلغم، زیادی آن مرخی اعصاب و خوردن آن در صبح ناشتا ضعیف کننده کبدی است. میوه نارنج زیاد ترش را نباید خورد فقط به جای لیمو ترش و در بعضی خوراکی‌ها استفاده کرد. پوسته آن در صنعت مرباسازی به کار می‌رود .پوسته زرد آن در صنعت مشروب سازی و گل آن نوشیدنی مفید در دل پیچه اطفال و دفع بادهای شکمی به کار می‌رود. آب مقطر آن به اسم آب گل به مدت طولانی در معطر کردن شیرینی جات و نوشیدنی‌ها به کار می‌رود.

در طب به عنوان مقوی اعصاب هاضم، ضد تشنج و طرد بادهای شکمی، مفید جهت معده استفاده می‌شود اما کارگرانی که با دست‌های خود پوست نارنج را به عمل می‌آورند یا پوست می‌کنند، به روغنی که از پوسته نارنج می‌ترابد حساسیت شدید دچار می شوند و کنده شدن  پوست خارجی دست می‌شوند و نیز سردرد و سرگیجه و بی‌حسی اعصاب می‌دهد لذا لازم است دستکش بپوشند تا از این آفت دور بمانند.