قاموس مداوا با غذاوگیاه
اثر دکتر احمد قدامه
انتشارات النفائس بیروت،
ترجمه دکتر محمد حسین ورپشتی
183)عنب=انگورL,raisin(The grape)
آن درخت مو است و عنب اسم مذکر و یک دانه آن را عنبه و جمع آن را اعناب گویند. اصل درخت از آسیا است و فنیقی ها آن را به یونان بردند و بعد به ایتالیا و مصر و شام و غیره بردند. درخت مو در مناطق معتدل اروپا و آسیا و آفریقا و آمریکا میروید. بشر انگور را از قدیم می شناخته و میخورده و در اساطیر و حکایات خود آورده اند. و بعضی از اقوام آن را رمزی جهت حاصلخیزی با دانه های گندم تازه می آوردند و در آثار قدیمی پرتقال و آمریکا اشاره به تقدیس انگور شده و از زمان حضرت نوح و نیز در انجیل و تورات آمده.
نزد اعراب:
نام آن را در قرآن ۱۰ بار آمده و احادیث زیادی از انگور از زبان بنی اکرم(ص) آورده اند که فرمود:[انها لا اصل لها]
و اعراب از انگور لغات و نثر و اشعار و جملات طبی زیادی دارد اعراب گویند:
«اگر دانه انگور ظاهر شود گویند«احثر»
چون غوره شد به آن «حصرم» و گاهی«کحب» گویند.
اگر از رنگ بیفتد«هرور» گویند اگر نصف آن سیاه شود به آن « شطر» و اگر بیشتر آن سیاه شود به آن « حلقم» گویند.و اگر بعضی دانه ها سیاه شود به آن « اوشم» گویند.
اگر دانه ها در آن آشکار شد گویند:«اطعم» و اگر برسد به آن « ینع» یا اینع گویند.اگر میوه تازه چینند به ان« قطافا»گویند
چون خشک شده به آن«زبیب» یا «عنجد» گویند.
وقتی خوشه برسر درخت دانه ها را دارد به آن«شمراخ» و دانه ها را«قمع» گویند.
در طب قدیم:
بیشتر اطباء عرب در وصف فواید انگور گفته اند:« آن باعث روان شدن شکم، نافع برای معده و قوای جنسی و مفید برای تقویت بدن و چاق کننده و باعث تولید خون تازه برای ریه است. آن بهترین میوه چاق کننده و اصلاح کننده لاغری کلیه ها، تصفیه خون، تعدیل کننده مزاج غلیظ، نافع در سودا و دانه آن ایجاد خلط غلیظ میکند و نوشیدن آب بعد از آن باعث آب آوردن شکم و تب عفونی می کند و لازم است آن را بعد از غذا بخورند.
دیسقوریدوس گفته: انگور شفا دهنده تب های حاد و خونریزی از سینه و امراض کبدی است و آب آن معروف به پاک کننده و مدر بول و ضد تب است. اگر کشمش آن را در آفتاب خشک کنند, در امراض سینه ملطف و در بیماری های ریه و کبد و کلیه و مثانه مفید است.
خوردن آن با دانه اش جهت اسهال و برگ آن ضد امراض پوستی و جهت توقف قاعدگی در زنان میشود و نیز آبی که از سر درختان مو در بهار سرازیر میشود , بنام دموع العراس که در سنگ مثانه و منع حوادثی که در حاملگی رخ می‌دهد، مصرف میشود.
در طب جدید:
انگور حاوی پتاسیم و منگنز، کلسیم و منیزیم و سدیم و آهن و کلر و فسفر و ید به نسبت زیاد و غنی از ویتامین AوBوC است.
یک کیلو از انگور 120 تا150 گرم قند هاضم دارد و نیز مواد مغذی دیگر مثل شیر زن که برای تغذیه طفل در ماه های اول لازم است و سزاوار است که به آن شیر گیاهی گویند.
یک کیلو از آن 900 کالری انرژی دارد. در تجارب نشان داده شده که یک لیتر آب انگور به اندازه یک لیتر شیر مادر مغذی است و از شیر هضم آن آسان‌تر است.
از جهت هضم یک کیلو انگور تازه حاوی ۶ گرم بیکرنبات سدیم و نیم لیتر آب انگور معادل نوشیدن یک لیتر آب فیشی است و آب انگور غنی از املاح معدنی به خصوص پتاسیم است که مدر قوی است.
نظرات پزشکان گیاهی:
دکتر نارود تسکی در کتاب طب گیاهی خود گفته:« انگور از معدود میوه‌جاتی است که جهت دردهای سینه مفید و آب آن اثر زیاد بر ضد سرفه دارد. چای با برگ مو خاصیت مدر بول و قابضی دارد و به این خاطر در احتباس ادرار و اسهال و یرقان به کار میرود.»
انگور را جهت شفای سنگ ادراری و امراض کلیوی و بی اشتهایی توصیه کرده اند. آن به خاطر فواید زیادش در تغذیه شناخته شده و علماء زیادی در درسهایشان از فواید آن ذکر کرده‌اند و اقرار کردند که:
خوردن آن به روش مقرر باعث ازدیاد ادرار بول، کاهش ترشح کردن و مقدار نسبی آن جهت اسیدی ادرار،تلیین معده، کاهش گازهای روده و ازدیاد نیروی بدنی و کمک وطایف کبدی و ازدیاد صفرا در ادرار می شود. آن مواد و پروتئینی و چربی در بدن تجزیه و کمک به مقاومت بدن و ازدیاد نیروی بدن در مقابل امراض و کمک و شفاء بدن از بیماری ها می شود.
روش: بیمار در حالت ناشتا آنچه می تواند, از آن بخورد و خود را در معرض آفتاب نهد و هوای پاک و با ورزش های مناسب تمرین کند و غذای خود را به انگور تنها مختصر کند و این روش را چند هفته ادامه دهد تا شفایش برگردد.
آقای دکتر جان فیلنه(jean valnut) درباره انگور گفته:« هاضمی است خوب که نشاط دهنده عضلات و اعصاب است و دافع سموم از بدن، مرطب، مدر،پاک کننده و دافع صفرا، نافع در کم خونی و ازدیاد وزن، جهت تورم و زمان نقاهت از بیماریی، کمبود غذایی و لاغری و ضعف اعصاب و استخوان و بیماری های کبدی و طحال و خون و صفرا و درد مفاصل و روماتیسم و نقرس و سنگ مثانه و افزایش فشار خون و در بی اشتهایی و آفات کبدی و التهابات معده و روده به کار میرود.»
او جهت استفاده از انگور توصیه های زیر را کرده:
الف) لازم است انگور را چند بار با آب بشویید تا چرک های چسبیده از بین برود.
ب) زمان معالجه لازم است به یک بار شستن مختصر کرد و از آن در روز ۱ تا ۲ کیلو خورده شود.
از آب فشرده آن ۷۰۰ تا هزار و ۴۰۰ گرم جهت بیماری های زیر نوشیده شود:
- مدر بول پاک کردن معده و جهت مبارزه با عفونت ادرار و ازدیاد ترشحات صفرا و از بین برنده بردن سنگ مثانه و امراض مفاصل و جهت بواسیر و سل ریوی.
- لازم نیست که افراد چاق از انگور بیش از 1200گرم در روز بخورند و بیش از ده روز هم نخورند
- جهت پاک شدن از سموم نوشیدن سه فنجان از آب انگور در روز بعد از غذا به مدت طولانی لازم است.
ج) خوردن دو شاب انگور با سیب و گلابی و به جهت پاک کردن بدن مفید است.
د) آب انگور غیر تازه جهت مرطوب کردن بدن مفید است و در حالت گرفتگی سینه و سرخی جلد و خون از سینه آمدن مفید است.
هـ) آب انگور تازه هم مسهل است هم پاک کننده.
و) آبی که از درختان مو در بهار می آید اگر یک قاشق قهوه خوری صبح بخورید, ضد سنگ ادرارو صفراست.
ز)کشمش که از دانه هایش جداکرده اند، خواص انگور تازه را دارد, آن مقوی و نشاط آور و جهت تسکین دردها و شفاء امراض سینه و امراض ادراری و مثانه و کبدی و قفسه صدری مفید است.
مصرف انگور از خارج بدن:
دکتر فالینه مصرف خارجی آن در موارد زیر توصیه کرد:
- استعمال آب انگور جهت شستن صورت توسط پنبه و بعد به مدت ۱۰ دقیقه آن را رها کنید تا خشک شود بعد با آب تازه یا کمی بیکرنبات سدیم آن را آبکش کنید.
- از آب درخت انگور مثل پماد بر زخم ها می‌نهند تا آن شفا یابد.
همانطور که از قطره چشمی علیه چشم درد مصرف میشود.
استخراج روغن هسته انگور از اول قرن هفدهم مد شد, اما این روغن تا زمان جنگ جهانی دوم مصرف حقیقی پیدا نکرد. به تازگی در آن وجود چربیهای غیر اشباع تا 85% و انواع ویتامین ها کشف شده.
روغن هسته انگور در بعضی مناطق معروف و مصرف زیادی پیدا کرده و بحث‌های زیادی درباره فواید زیبایی آن در جسم انسان از نظر غذایی و دارویی انجام شده است.
انگور گرگ The cumant Treeما آن را در ذیل کلمه کشمش در حروف کاف مفصل گفته ایم:
233)الکرم=انگور=l,vigne(the vine)=
جنس گیاه طولانی عمر از تیره انگور که به یک درخت آن کرمه و جفنه یا حبله هم گویند. و یک شاخه انگور«السرع» هم گویند. چون برگ بدهد به آن «اطلع» و چون باردار شد به آن«احثر یا حثر» گویند و چون غوره کرد به آن«حصرم» گویند و چون دانه پدید آورد به آن «القطف» گویند چون بتوان حبه آن را خورد به آن «شمراخ» گویند و هر دانه آویزان انگور را قمع گویند.
انگور انواع زیادی دارد اما ما اینجا نوع شایعی را که به آن انگور کلی است ,گوییم یعنی
نوع انگور که در اروپا میروید با دانه درشت و نوعی که در مدیترانه میروید در معرض انواع حشرات و قارچ‌ها است و نوع آمریکایی که از نوع اروپایی گرفته اند اما به قارچ ها مقاومند.
تاریخ: انگور از گیاهانی است که در زمین از میلیون ها سال قبل کشت می‌شده و شاید آن اولین گیاهی بوده که در منطقه قزوین در غرب آسیا کشت شده. نام آن در انجیل زیاد آمده و در مصر حدود ۶۰۰۰ سال قبل کشت آن شروع شده و در عهد رومی‌ها و یونانی‌ها نیز کشت میگشته و در تمام مناطق معتدله کره زمین یافت میشود. درخت آن در آمریکا در سال ۱۶۱۶ توسط لورد یلتیمو وارد شد اما در آنجا نه گل و دانه داد که علت آن سرما و آفات آنجا بود اما زراعت آن در مناطق دیگر آمریکا به خصوص کالیفرنیا با موفقیت روبرو شد.
در طب عربی: اطباء و علما گیاه شناسی در فواید انگور سخن بسیار گفته اند از جمله: برگ و دم برگ آن و شاخه‌هایش اگر کوبیده و ضماد شود باعث آرامش سردرد میشود و نیز برای التهاب معده و ورم حاد موثر است، عصاره شاخه آن اگر نوشیده شود تهوع را برطرف و شکم را سر جا آورد و اگر آب وسط آن گرفته شود، مرطوب کننده است. عصاره برگ آن جهت زخم رود مفید و برای خون در خلط(=همو پتیزی) و درد معده و اشک درخت مو که بر شاخه‌ها نمایان میشود مثل صمغ درخت، اگر نوشیده شود سنگ مثانه را دفع میکند و اگر با آن بمالند، جرب زخمی را خوب میکند و اگر عضو را قبل از آب برگ آن بشویند، باعث بهبودی جرب و اگر با روغن زیتون مخلوط کنند بمالند، موها را می‌تراشد و روغن گل انگور قابض است با منافع زیاد مثل درخت خرما و خاکستر شاخه انگور و دانه‌ها اگر با سرکه بمالند بر مقعد، بواسیر را ریشه کن کند و نیز بر ورم عصب را بهبود دهد و اگر با روغن گل سرخ و سرکه بمالند, جهت ورم طحال نیکو است.
در طب جدید: اشک انگور که در فصل بهار از شاخه‌های آن می‌چکد، ضد سنگ ادراری و ضد سنگ مثانه و کیسه صفرا است (یک قاشق کوچک آن هر روز صبح بخورند) و این آب را اگر به صورت پماد بر زخم‌ها بمالند بهبودی دهد و اگر در چشم بچکانند جهت ورم ملتهمه نیکو است. برگ آن ۲۵ گرم در لیتر آب بجوشانند و بنوشند در بعضی اسهال خونی نتایج نیکو دارد. روغن بذر آن اگر بمالند, باعث تحلیل ورم میشود و در آن موادی است که علمای طب در ازدیاد کلسترول خون و امراض قلبی موثر می دانند. غذاهای لذیذی که از برگ انگور می‌توان ساخت در بحث عنب آورده‌ایم.
[1] در کتاب درختچه های ایران انواع زیر را برشمرده 1)رزک یا شبه مو که روی زمین گسترده با برگهای دلتایی پهن وقاعده قلبی وکاسبرگها نامشخص وگلبرگها 5تایی میوه سته سیاه رنگ 2)مو چسب درختی مرتفع با بخشهای جوان مایل به قرمز پیچکها 3شاخه ای با انتهای چسبان وبرگها پایک دار بیضوی 3)موجسب زینتی درختی بالا رونده چسبنده پرشاخه با پیچکهای کوتاه4)انگور معمولی شرح در بالا 5)انگور وحشی درختجه ای بالا رونده تا15متربرگها کامل با دندانه های نامنظم تخم مرغی پهن میوه سته کروی سیاه قطر6میلی متر ودانه ها تخم مرغی با نوک کوتاه6)انواع دیگر انگور که دراین مقال نمی گنجدص975 تا981