قاموس مداوا با غذاوگیاه
اثر دکتر احمد قدامه
انتشارات النفائس بیروت،
ترجمه دکتر محمد حسین ورپشتی
3) الاترج le-cedratier=the cedrate=
جنسی از تیره پرتقال با شاخ و برگ و میوه نرم و نازک مثل لیموی بزرگ است با رنگ طلایی با بوی خوش و آب ترش که بیشتر در بلاد گرمسیر می روید.
در شام به نام ترنج و کباب در مصرو عراق به نام اترج و سیب عجمی، سیب ماهی، لیمویی یهودی نامند مردم آن را در عید ها می خرند و می خورند و در تورات در سفر الاوابین آمده که گفته: « برای خودشان از اترج جهت شادمانی می گیرند و…» در حدیث رسول خدا(ص) آمده که فرمود: « مثل مومن که قرآن می خواند مثل اترج است، از طعم او پاک و خوشبو است»
گفته اند: « پادشاهی چند پزشک را زندانی کردند و امر کردند که از خوردنی ها جز نان یک خورش واحد چیزی به آنها ندهند و آنها فقط اترج را انتخاب کردند و در جواب علت گفتند: « چون آن در اول فرو رود ریحان است. ظاهرش مفرح و پوست آن خوشبو، گوشت آن میوه خوراکی و آب ترش و خورش و دانه اش پادزهر حاوی روغن است».
اعراب از قدیم آن را می‌شناختند و شعرا مثل ابن رومی در مدحی از آن گفته:
«کل خلال التی فیکم محاسنکم- تشابهت منکم الاخلاق و الخلق /
کانکم شجر الاترج طاب معا- حملا و نورا و طاب العود و الورق».
فایده طبی: ابن سینا فرموده: « گوشت آن نفخ آور و دیر هضم است، گل آن لطیف ترین ماده در تسکین نفخ است، آب ترش آن قابض و برای صفرا بند آورنده است. اگر سرمه کننده از بین برنده زردی چشم و مسکن خفقان حاد است جلادهنده رنگ رخسار، از بین برنده کک و مک و نافع در پوسته پوسته بدن ولی برای سینه بد است، برگ آن مسکن نفخ، مقوی معده، بذر آن مسهل و حل کننده، نافع در بواسیر و مقاوم کننده در برابر سموم، بوی آن اصلاح فساد هوا و وبا، پوست و محلل کمک به هضم، خوشبو کننده دهان، مانع از کک در لباس، پختن آن چاق کننده و مسکن استفراغ و در طب جدید آمده که آن رفع باد ها و پوست آن حاوی روغن فرار است. در خوردنی ها جز ساخت مربا که مثل مربای نارنج چیزی نداریم.
36)اردک= البط L,canard(the duck)
یک جنس از پرندگان اهلی است ابن سینا فرمود: « گوشت آن باعث تولید باد میکند و چاق کننده است و در معده دیر هضم است ,ولی اگر هضم شد از تمام پرندگان مغذی تر است و
سنگدان آن خواص غذایی زیاد دارد.
دنبه آن در ساکت کردن درد و سوزش اثر عجیب دارد.
یکی دیگر از اطبا گفته: « گوشت اردک مصفی کننده رنگ رخسار و صورت و گوشت آن بد بو است و اصلاح آن پختن با سرکه است و مواد طبی و سبزیجات لطیف مثل سداب و کرفس واگر کباب کنید و با روغن زیتون قبلا آن را آغشته کنید بهتر است.»
گوشت آن حاوی روغن نیست چون روغن آن زیر جلد او است و دور روده های وی و آن حاوی ویتامین ها و پروتئین ها و مواد معدنی دیگر است.