پامچال

فارسی: پامچال

علمی: Primula afficinalis

انگلیسی: caws lip

عربی: زهو الربیع  عطری

ریشه آن جز 10% ساپونین و 2 هتروزید به نام 1- پریمه ورین(بفرمول C10H20O10 متبلور در متانول و الکل 80 درص که مایع فهلینگ را احیا می کند)

• پریمولاورین(یا پریمو لاوروزید) (بفرمول C20H18O13 بصورت بلور ستاره ای دراستات اتیل و سوزنی در الکل و محلول در آب و استن) است. همچنین حاوی مقادیر زیاد اسید پری مولیک است(8و13) فنل ها، تانن ها، اسید سالیسیلیک، صمغ و روغن فرار نیز دارد(61)قندهای رامنوز، آرابینوز، گالاکتوز و گلوکز در آن دیده شده وانواع فلاونوئیدها مثل آپی انین ، ایزورامنتین،کامفروا، لوتئین، و کوئرستین ار. ساپونین (بصورت اسید پریمولا) در ریزوم آن فقط هست. تانن های فشرده مثل پروآنتوسیانیدین ها B2 و پسووتانین مثل اپی کاتشین و اسید سالیسیلیک و روغن فرار دارد(65). وبقول دیگر دارای فلاونوئیدها(مثل روتین، کامفرول3، وتینوزید، ایزورامنتین و لیموسترین گلوکوزید، کوئرستین ژنتیوبیوزید 2- پریمین ها 3- ساپونین های تری ترپن ها.(73)

گیاهی است علفی، چند ساله، متعلق به تیره پامچال با منشأ اروپایی دارای برگهای بیضوی ، نوک تیز با حاشیه دندانه دار و به صورت طوقه در پای ساقه که مستقیماٌ از قسمت فوقانی ریشه منشعب شده اند. نوک برگها بدون زاویه و کم و بیش منحنی  شکل است. سطح برگ برجسته و مواج است. طول برگ ها متفاوت (بستگی به شرایط اقلیمی) بین 10-60×3-5/2 سانتی است. گیاه دارای ریزومی استوانه ای، قهوه ای تیره ،10×5/0 سانتی که در قسمت فوقانی ریزوم اثر برگها و ساقه هایی که سال های قبل از آن جدا شده اند دیده می شود. ریشه ها به رنگ زرد  یا خاکستری، 20 سانتی به ضخامت 1 میلی از آن جدا و در زمین فرو رفته ،پایه گلها سخت، عمودی،چتری مرکب از 30 –10 گل با کاسه سبز روشن زاویه دار،جام گل ها زرد ، دراز، لوله ای با 5 گلبرگ زرد فنجانی شکل بی بو. گلها درفصل بهار (فروردین) ظاهر میشوند. میوه از نوع کپسول و محتوی بذر کوچک قهوه ای تیره  که وزن هزار دانه آن 4/1 -1/1 گرم است(8و10و11و61و13و73)

تکثیر آن از طریق کاشت بذر یا از طریق تقسیم بوته در اوایل بهار صورت می گیرد و زمان برداشت آن در فصل پائیز که ریشه ها حداکثر ماده موثره را دارند که باید ریشه ها را کاملاٌ شسته و در دمای 45 درجه خشک می کنند.(13و11)

• نوع پامچال طبی مشروح در بالا بیشتر در اروپا و مدیترانه بصورت خودرو بخصوص در انگلستان مجارستان در مراتع و دامنه کوهها و در ایران بصورت پرورشی در بعضی نقاط دیده می شودد.
• نوعviscosa که ماده سینرژیدین دارد.
• نوعPyelatias با گلهای زرد روشن اثر ضد تشنج در کلیه نواحی اروپا.
• auricula در نواحی کوهستانی اروپا، آلپ و ژورا با گلهای معطر، زرد و دارای چند گل قهوه ای در مرکز گل آذین.
• obconica در تبت با گلهای زیبا و مجتمع.
• sinensis با منشأ اولیه در چین که به دیگر نواحی پراکنده یافته.
• siebaldi در ژاپن و گلها به صورت مجموعه.
• mallis در هیمالیا.
• acaudis که پس از سائیده شدن بوی سالیسیلات می دهد. در نواحی شمال ایران جنگل کندوان، رستم آباد و بندر گز و دور تهران دیده می شود.(8)

از این تیره سه گیاه در ایران خودرو می روید 1- اناغالیسanagalis arvensis علفی یکساله ارتفاع 70 سانتی پر شاخه ، بالا رونده ، برگها متقابل، تخم مرغی، گلها چرخه ای2-4 تایی با دمگل 6-30 میلی متری و جام گل به قطر 5/5 میلی آبی یا قرمز ،میوه کپسول در پوشی شکوفا می پر دانه در تمام نقاط استان خوزستان.

• عروسک سنگ فرشیdianysia aubriaiodes در شیب شمالی کوه مافارون و دره بازفت و تلخدان جمع آوری شده و به شکل چند ساله ، بالشتکی، شاخه ها نازک و تنک، برگهای توده جدا از هم، رگبرگ ها برجسته در سطح تحتانی با پوشش آردی، دمبرگدار،1×5/0 سانتی با حاشیه برگ تخت ، دندانه دار نوک تیز، و گل آذین تک گل، گل بی دمگل، کاسه گل 8 میلی، شکافته، استکانی در حالت میوه دار بزرگتر پوشیده از کرک ضخیم ،پراکندهه ،بام زرد، کپسول دارای دانه متعدد.
• عروسک سنگ خوزستانی khuzistanica در شیب شمالی کوه سفید از دهدز تا روستای سرصحرا دره بازافت.(69)

رآکسیون حساسیتی با گل آن به علت وجود ترکیبات کینون آن و نیز اثرات همولیتیک آن به خاطر وجود ساپونین آن است و نیز این گیاه با داروهای ضدفشار تداخل دارد. مصرف در حاملگی ممنوع است.(73و8)

جوشانده 20-30 گرم ریشه در لیتر 3 فنجان در روز مدر و جوشانده 100-60 گرم در هزار ریشه جهت لوسیون خارجی(8) و از محلول 25% الکلی آن1-2 سی سی و از گل خشک 1-2 گرم سه بار در روز(65) یا 2-3 قاشق مرباخوری  از گل و جام آن در آب سرد.(10) جهت تهیه چای 4-2 گرم دارو در یک فنجان آب جوش دم کرده چندبار در روز و از عصارۀ الکلی آن 2-1 سی سی، سه بار در روز و دوز هموپاتیک آن به صورت پنج قطره یا 10 گلبول یا یک قرص 3-1 بار در روز و از محلول تزریقی 2-1 سی سی زیرجلدی روزانه(73)[1]

[1]  کتاب PDR آمریکا دکتر دیویدهبرص241

الف)طبق نظر حکمای جدید:

 این گیاه با ریشه اش بطور ملایم اثر ضدد تشنج ، آرام کننده ،مدر،معرق،ملین و خلط آور و رفع سرفه دارد و از آن می توان در برونشیت ، ذات الریه و سیاه سرفه ،بیماری های تنفسی به کار برد. گرچه در اول گریپ ظاهر می شود  و مجاری تنفسی از ترشحات عاری و ادرار زیاد می شود . در استعمال خارجی گرد ریزوم خشک به عنوان عطسه آور مصرف می شود . جوشانده برگ آن اگر به حالت گرم روی محل دردناک نقرس اثر داده شود. اثر آرام کننده درد شدید دارد. جوشانده برگ آن اثر التیام دهنده و بندآورنده خون دارد.(8و13و73) این گیاه دارای خواص هضم کنننده و مدر خفیف و مسهلی ضعیف دارد(10) و به عنوان مسکن خواب آور، ضد اسپپاسم، دیورتیک خلط آور و جهت اضطراب عصبی و هیستری و بی قراری به کار می رود.(65)

بطور خلاصه: آن مسکن ضد تشنج، خواب آور، مدر،خلط آور ضد سرفه و معرق  است.(61)

وطبق نظر کمیسیونE آلمان فقط در تسکین سرفه و برونشیت مصرف می شود(73)