قاموس مداوا با غذاوگیاه

  اثر دکتر احمد قدامه

انتشارات النفائس بیروت،

 ترجمه دکتر محمد حسین ورپشتی

 

17)الانجاص=گلابی The pear (Le poirier)

گلابی
گلابی

درختی است که میوۀ آن از تیره گل سرخ در شام به نام انجاص که کلمه عام به درخت گلابی اطلاق می شود که غلط است و تحریف کلمه اجاص است.

در مصر به نام برقوق است و در شام به نام خوخ یا هلو است و آن خطا است که در بخش اجاص مفصل آمده.

245) الکمثری=گلابی=l,Poirier(the pear tree)

 

درختی از تیره گل سرخ که انواع زیاد دارد، میوه آن شبیه سیب اما درازتر و قوام آن بهتر با گل سپید که با برگ‌ها ظاهر می‌شود و طعم آن شیرین‌تر از سیب و آب میوه آن بیشتر از سیب است. در شام به آن اجاص گویند در حالی که اجاص در مصر به نام برقوق(=هلو) است آن گلابی نیست. با کمال تأسف بعضی کتب جدید مشهور لغت در این خطای عمومی شریک شده اند و به گلابی نام اجاص داده‌اند که آن میوه دیگری است و اشتباه است. گلابی در کشت انواع زیاد دارد .نوعی که عامه به آن اجاص البری گویند آن گلابی بومی سوریه است و در بعضی نقاط سوریه می روید و نام علمی pyrus boviاست و تاکنون 56 نوع آن از نظر شکل و طعم و رنگ گلابی شناخته شده، گفته‌اند اصل آن در آسیای غربی بوده و در قرون دور به اروپا برده شده و در آثار باستان شناسی فهمیده شده که درختان گلابی قبل از سکونت افراد، در کنار برکه کشت می‌شده و رومی‌ها خوب آن را می‌شناختند. پزشکان قرون وسطا از فواید آن ذکر کردند وگفته اند آن قابض است و جهت اسهال معدوی مفید است اما ثقیل و دیر هضم است و باعث سردرد و گاز در شکم می‌شود. اطبای عرب گفته‌اند: 1) آن مقوی معده و روده و 2) قاطع عطش و 3) تسکین صفرا 4) سرجا آورنده شکم 5) زخم‌ها را به هم آورد 6) اگر صبح ناشتا خورده شود باعث قولنج می‌شود.

دفع ضرر آن به آن است که بعد از آن آب سرد نخورند و روی غذا ی غلیظ هم نخورند و در آن روز از خوردن  گوشت منع شوند. در طب جدید: افراد تغذیه گفته اند آن میوه گرانبها است و در آن خاصیت پاک کردن معده و روده است. لب آن غنی از املاح معدنی به خصوص منگنز است و باعث سرزندگی بدن می‌شود. آن از میوه‌هایی است که قند زیاد دارد اما قند آن برای دیابتی‌ها بی‌ضرر است و هضم آن آسان است. پوست گلابی غنی از مواد تلخ گزنده است که همراه با مواد دیگر مثل کلسیم است و چون در معرض آفتاب است، غنی از ویتامین است. در حالاتی که پوسته میوه نازک باشد، توصیه به خوردن میوه با پوست می‌شود ولی اگر روده ضعیف باشد و ترس از تهیج روده و تحریک آن باشد باید پوست را جدا کرد. گل گلابی، مدر ادرار و جوشانده آن مفید در التهابات ادراری است به خصوص التهاب مثانه و اگر قبل از رسیدن میوه را بچینند، میوه حاوی عناصر مهیج است و میوه خام آن بسیاری از صفات مغذی آن را ندارد و کسانی که خوردن تازه آن را تحمل نمی‌کنند، باید آن را بپزند و به صورت مربا و کمپوت درست کنند. مواد اساسی که در ترکیب گلابی یافت می‌شود:1) آب 83% 2) قند 8% 3)مواد گرما زا 3% 4) اسید ها 2% 5) الیاف پکتین 3/4% 6) خاکستر 3% 7) مواد کم مثلپکتین،تانن،چربی،ویتامینها،فسفر و سدیم و کلسیم و منیزیم و گوگرد و کلر و روی و مس و آهن و ید و آرسینک 8) در هر صد گرم آن 60 واحد کالری ایجاد می کند.

خصایص آن: 1) مدر بول 2) ملین 3) مسهل 4) ترمیم کننده 5) مغذی 6) مفید برای معده 7) مرطب و نشاط آور.

این گیاه برای روماتیسم، صرع، التهاب مفاصل و توهم جسم و عقل، کمبود خون و سل و اسهال و دیابت مفید است. اگر ۱۰۰ تا ۵۰۰ گرم در روز قبل از غذا بخورند یا دو سه فنجان آب گلابی در روز بنوشند تا جواب گیرند.

 

186) الغلیکوز=گلوکزک(the glucose)=l,glucose=

گلوکزک
گلوکزک

ماده سفید قندی که قابلیت تخمیر دارد و در عسل و میوه جات است و به آن شکر انگور گویند. و آن جزء سفیدی است که در عسل تبلور می کند و آن در بسیاری از میوه جات و در ادرار افراد دیابتی یافت می شود. آن به شکل دانه های سفید مجتمع و به شکل گل کلم که در هوا تغییری نمی‌کند و در آب حل می شود. قند میوه های ترش مثل گیلاس و آلبالو، قندی بدون متبلور است و چون در معرض هوا قرار می‌گیرد، مقداری آب خود را از دست می‌دهد و به صورت گلوکز عادی در می آید .گلوکز , هضمش آسان و در عضلات جذب و باعث نشاط آن و کمک به عمل آنها می‌شود.

در طب صورت دارو زیر جلد یا داخل وریدی یا حقنه جهت تغذیه و مقوی به کار میرود. در تب و نزولات معده و امراض مزمن مثل ضعف قلب و احتباس ادرار مفید است. در غذاهای بیماران اطفال به خاطر عدم ایجاد گاز روده و عدم خستگی معده در هضم آن مصرف دارد. در دیابت آن را با انسولین تجویز می‌کنند و فرزندان افراد دیابتی در لحظه ولادت به علت کمبود قند در خونشان، گلوکز تجویز می‌کنند چون کمبود آن باعث خطر مرگ نوزاد را دارد.