قاموسنامه – مرغ خانگی و مرزنجوش

قاموس مداوا با غذاوگیاه

  اثر دکتر احمد قدامه

انتشارات النفائس بیروت،

 ترجمه دکتر محمد حسین ورپشتی

 

108) الدجاج=مرغ خانگی Les paules (The paultry)

جنسی از پرندگان شامل مرغ و خروس و جوجه و طاووس و غیره است. قدیمی ترین پرنده ای است که انسان شناخته و فکر می شود که موطن اصلی آن آسیای جنوبی مثل سیلان و جاوه است.

تاریخ آن انسان بعد از صید آن شروع به تربیت آن کرد که به انسان بعد از زراعت به پرورش بعضی پرندگان الفت یافت و با پخت بعضی از آنها احساس راحتی کرد و بعد به انواع جدیدی دیگر از آنها پرداخت و برای هر کدام صفات و مزایای خاصی را برشمرد و بر حسب روش تربیتی و نوع غذایی آنها نتیجه گرفت.

براساس این گفته: گوشت پرندگان و به خصوص مرغ، گوشت طبیعی اصلی آنها نیست بلکه گوشت صناعی است که از علم و آنچه برایش فراهم شده درست شده:

در طب قدیم: گوشت مرغ را برای موارد زیر توصیه کرده اند: 1) گوشت مرغ اهلی غذایی نیکو است و مرغی که چاق نباشد برای بدن از سایر پرندگان مرطوب تر است .آن نیکو کننده رنگ رخسار، مغذی مغز با غذائیت زیاد است و تصفیه کننده خون است .خوردن آن با پنیر هضمش سخت میشود. مرغ پخته اصلاح کننده مزاج و مقوی است و مرق خروس مانده روان کننده شکم است و لازم است خروس را با آب زیاد بپزند.

مرق جوجه ها تعدیل کننده بدن بیمار است در التهاب معده مفید و مرق خروس برای کسانی که قولنج دارند و درد مفاصل نیکو است. و با شیر جهت زخم معده در تب کهنه نافع است.

در طب جدید: گوشت مرغ به عنوان گوشت سفید با حداقل مادۀ غذایی شناخته شده از نظر پروتئینی حداقل مقدار در بین همه گوشت ها را دارد و البته حاوی ویتامین B و PP است ولی امتیاز آن به سایر پرندگان مثل مرغابی و کبوتر زود هضمی آن است.

و نیز آن در رژیم غذایی کسانی که از خوردن گوشت قرمز منع شده‌اند، وارد می‌شود و نیز کسانی که بیماری کبد  و سختی‌ هاضمه دارند, می توانند از آن بخورند, به شرط آنکه به صورت کباب پز یا بو داده باشد اما پخت آن با قارچ یا تره هضم آن سخت خواهد شد.

پختن مرغ با آب به کسانی که دچار نازکی معده هستند، توصیه نمی‌شود چون پیه مرغ در مرق آن آب می شود، سنگین هضم است، همان طور که در روش های دیگر صنعتی که گوشت مرغ را در انواع غذاهای دیگر سرخ کرده وارد می کنند یا با روش‌های که کمک به سرعت چاق شدن مرغها می کند و باعث ضرر به بدن انسانها می شود.

 

 

261)المردقوش=مرزنجوش L,marjolain(The marjoram)

گیاه زراعی از تیره شیوید labiece مشهور به اسم moryolain فرانسوی که در مصر و جا‌های دیگر به نام مردقوش یا مرزنجوش یا سمسق که اسم یونانی است و در شام به نام مرو گویند. در مصر نزد عطاری‌ها ۱۵ نام دیگر دارد از جمله حبق الفتی، عبقر، صعتری، ریحان کافوری گفته اند.

وطن اصلی آن سواحل مدیترانه است در اروپا و آمریکا به آن رغبت یافته‌اند آن از گیاهان خوشبو است که در خانه‌ها کشت می‌شود و در هر باغی یافت می‌شود.

نوعی از آن به نام مرزنجوش شیرین یا حولی که دارای شاخه‌های کوچک و زیاد است و برگ‌های گرد در مقابل دمبرگ دارد. گل سفید یا سرخ و خوشبو است. برگ و گل و ساقه کوبیدۀ آن از ادویه لطیف معطر است و جهت لطافت شوربا، سالاد و غذاها مصرف دارد. از آن روغنی که در صابون سازی و عطرسازی به کار می‌برند، می‌گیرند.

در طب قدیم گفته‌اند:

آن مقوی معده، طرد باد شکمی، نافع در سردرد و شقیقه، زکام، رطوبات و بادهای غلیظ چه در بینی چکانند یا هر طور مصرف کنند. پخته آن از بین برنده درد سینه و آستم، سرفه و تنگی نفس و دفع سنگ مثانه و مدر بول چه با عسل یا شکر بنوشند یا نه و باز کننده ورم‌ها اگر بمالند و زایل کننده کک مک و بوی عرق و روغن مالی با آن باز کننده کری گوش، از بین برنده رعشه و دود آن مصلح هوای وبایی و طرد هوام باز کننده سدد مغزی و درد گوش است. اما مضر کلیه است و مصلح آن کاسنی است.

در طب جدید: آن مقوی، هوشیار کننده، معطر، عطسه آور، کاهنده تب و اگر جوشانده آن را با پونه آبی و گیاه خشک جهت مبارزه با تشنجات و در مصرف خارجی جهت درمان زکام با غرغره چند بار در روز و یا شستشو با جوشانده آن و جوشاندن ۱۰ – ۱۵ گرم در لیتر آب از آن نافع است.

در ضعف معده و تسهیل هضم و نیز خشکانده آن به عنوان ادویه پاک و معطر در مصرف می‌شود.