قاموس مداوا با غذاوگیاه
اثر دکتر احمد قدامه
انتشارات النفائس بیروت،
ترجمه دکتر محمد حسین ورپشتی
129)سفرجل=به L, cognassier (The cydonia)
درختی از تیره گل سرخ که این تیره شامل درختان سیب، بادام، زردآلو، به و گیلاس و هلو است. بشر از قدیم آن را میکاشته و موطن اصلی آن غرب آسیا از ایران تا ترکستان است که به صورت خودرو رشد می کرده است. رومی ها و فراعنه مصر آن را بزرگ می شمردند.
درخت به شاخه های زیاد دارد و شبیه درخت گلنار بزرگ است.
میوه آن به نام سفرجله بزرگ و گرد یا گلابی شکل به رنگ زرد، لبه‌هایش سفت بدون چروک حاوی اسید با طعم گس است .میوه به صورت رسیده یا پخته در مربا و یا کمپوت مصرف می شود.
اعراب از قدیم آن را می شناختند در کتب قدیمی نام آن آمده از نبی اکرم(ص) روایت شده که ابی ذر گفت: « نزد نبی اکرم(ص) آمدم و او نزد اصحاب خود نشسته بود و در دست او به بود، چون نزدش نشستم آن را به طرفم پرت کرد و فرمود: « ای اباذر آن را بگیر که قلب را محکم دهان را خوشبو و تاریکی و سنگینی سینه را میبرد».
اطباء عرب زیاد گفته اند خلاصه آنها: 1) مقوی 2)قابض 3) شیرین او کمتر قابض است 4) دانه آن ملین 5) مانع جریان فضولات به احشاء شکمی میشود 6) حابس عرق است 7) تلیین قفسه صدری 8) روغن مالی با آن در ترک های دست در اثر سرما مفید است. 9) در ورم پوست و زخم ها 10) عصاره آن نافع در تنگی نفس و آستم 11) مانع از خونریزی در خلط 12) لب آن مرطوب کننده و نافع در استفراغ 13) مسکن عطش و مقوی معده 14) نوشیدن آب آن مقوی معده 15) مانع استفراغ بلغمی 16) مدر بول 17) پخته آن با عسل در سوزش ادرار و حبس قاعدگی 18) روغن مالی با آن نافع کلیه و مثانه 19) حقنه با آب پز آن نرم کننده رحم و مقعد 20)کباب پز آن نافعتر و سبک هضم 21) اگر سر غذا بخورید باعث شکم روش و اگر قبل از غذا بخورید قابض 22) زیادی آن مضر عصب و ایجاد قولنج میکند 23) مفرح قلب و برطرف کننده وسواس و خفقان و ضعف کبد حتی اگر ببویید.
در طب جدید: در بررسی نشان داده که حاوی املاح کلسیم، مواد هاضم اسید سیتریک و در آن 71% آب، 50/.% پروتئین و 8/12% الیاف و 5/7% قند و 3/.% مواد چربی و 14%خاکستر و 3% پتاس و 19 میلی گرم فسفر و 5 میلی گوگرد و 19 میلی سدیم و 2 میلی کلر و 14 میلی کلسیم و مقدار زیادی ویتامین آ و بی و سی و پی پی دارد.
آن شفادهنده اسهال مزمن، مقوی قلب، مفید در کسانی که سل دارند آن پاک کننده معده و روده و مقوی هضم و مانع استفراغ و شفادهنده در سیلان بزاق و در زکام و ترشحات مهبل و کاهش اشتها به غذا مفید است.
اگر مقدار یک قاشق از کوبیده به در برنج پخته در 250 گرم آب اضافه کنیم, در اطفال مضطرب و مسلول نافع است. تخم به عنوان لطیف کننده و جوشانده پاک شده آن در ترک پوست و جراحات و بواسیر و سوختگی مصرف میشود.
در مصرف خارجی تخم به صورت مواد شوینده یا پماد در ترک دست و پا در اثر سرما و ترک پستان به کار می‌رود. جوشانده گل یا برگ به ( ۵۰ گرم در لیتر آب) به صورت نوشیدن جهت تسکین سرفه خروسکی و اضافه کردن به جوشانده گل پرتقال جهت مقابله با بی خوابی مفید است.
جوشانده به پوست نکنده که به صورت قطعات نازک بریده و پخته در یک لیتر آب آنقدر که نصف شود بعد ۵۰ گرم شکر اضافه کنند ضد سختی هضم و التهابات روده و سل ریه است.
79)حبش=دیک=بوقلمون L,dindon (The turkey- cock)
پرنده ای از جنس مرغان اهلی در مصر به نام دیک رومی، در شام به نام دیک حبشی یا دیک هندی گویند چون آمریکا. مرکز تربیت این پرنده است به نام دیک هندی گویند. ما دربارۀ فوائد گوشت آن در کلمه گوشت در کتاب قاموس پخت صحیح مفصل بیان کرده ایم.