گل قاصد

فارسي: گل قاصد

علمي:Taraxacum officinalis ياSenecio vulgeris

انگليسي:Lion’s tooth +Dandelion

عربي: هندباي بري، خس بري

 ريشة آن داراي مادة تلخ به نام تراگزاسين، كولين، تاراگزاسترول، يك مادة رزيني، قندها، اسيدهاي چرب و خشك شدة آن داراي موسيلاژ، تانن اسانس،‌ آلكالوئيد تاگزين و تاراگزرول(به فرمول به صورت بلورهاي سوزني و بنزن كه در بنزن، كلرفرم و اتر و فنل حل مي شود اما در الكل كمتر حل مي شود.) و اسيد هيدروكسي سيناميك، لولز، مانيتول و استرول ها،‌مادة رنگي و ويتامين آ و بي، املاح كلسيم و پتاسيم و آهن و منيزيم و سديم و منگنز و فسفر و گوگرد و سيليس و دياستازها را دارد.

برگ آن داراي تارگزاسين و اينوزيت و موسيلاژ و قندها و يك مادة رزيني است.(8و61و57) و نيز داراي اسيدكافئيك و  هيدروكسي فناميك استيك اسيد و كلروژنيك اسيد و غيراشباع ها(مثل اسيد لينولئيك، اولئيك و پالمتيك)است.(65)

و بقولی دیگر دارای1) لاکتونهای سزگوئی ترپن(مثل Taraxina ceryl,Taraxacadide)2) استرول و تری ترپنها(مثل بتاسیتوشه و تاراگسترول، تاراکسون) 3) فلاونوئیدها(مثل آپی ژنین و لوتئولین) 4- موسیلاژها 5- اینولین(40-2%)(73)

(از تيرة كاسني) گياهي علفي، پايا، داراي ريشه اي قهوه اي مايل به قرمز، به ضخامت انگشت، مملو از شيرابه اي شيري رنگ، داراي فرمهاي متعدد، ارتفاع ساقه50-20 سانتی متر، برگهاي آن سبز مشخص، در نمونه هاي عادي بريدگي مثلث شكل، منقسم به تقسيمات نوك تيز دارد. اما در بين آنها نمونه هايي با برگ هاي غير منقسم، دندانه دار، نيز مشاهده مي شود.

از وسط برگهاي آن كه بر سطح زمين واقع اند،‌دمگل خارج مي شود كه به يك كاپيتول مركب از گلهاي زبانه اي زرد يا زعفراني ختم مي شود.

ميوه در انتها، منتهي به يك دسته تار ابريشمي سفيد يا خرمايي رنگ است. قسمت مورد استفاده آن ريشه، برگ و شيرابه آن است. قطعات خشك شده آن فاقد بو ولي داراي طعم تلخ است.(8و10و73)

نوعSenico برگهای قاعده اي بدون دمبرگ، با لوبهاي دندانه اي كم عمق، برگهاي مياني و بالايي در قاعده ساقه آغوش با لبه برگشته، كپه ها كم تا زياد، گل آذين ديهيم برگه ها به طول8-6 ميلي، خطي بي كرك اغلب با نوك سياه، سرنيزه اي گلها زبانه اي زرد، در استان خوزستان، ميان زراعات صيفي جات(68و69)

1-مريره يا پيرگياه مشروح در بالا در كازرون، مسجد سليمان، تهران و كرج.

2-Senico jacobaea با برگهاي آن پنكي منقسم به بريدگي هاي دندانه دار، عاري از تار، به رنگ سبز، گلها زرد، زبانه اي.

3-S.silvaticus در اراضي سيليسي و نقاط كم ارتفاع نواحي آسيا، اما در ارتفاعات نيست.

4-S.cineraria پوشيده از كرك بيشتر به عنوان زينتي در مناطق مديترانه و در سنگلاخ هاي سواحل درياها.

5-S.sarracericus در نواحي اروپا و سيبريه با برگهاي بزرگ به طول20 سانتي.

6-S.doria برگهايي گوشتدار به رنگ سبز مايل به آبي روي ساقه،3-2 كاپيتول بيشتر ندارد.

7-S.ambavilla در جزاير موريس رئوينون، در دشتها و مردابها و كنار جويها مناطق مديترانه.

8-S.aureus در كانادا و غرب آمريكا.

9- نوع قاصدTaraxacum affi با ريشة قوي و قهوه، برگها اغلب سبز تيره، نوك تيز فاقد ساقه برگها روي زمين پهن با بريدگي مثلثي از وسط برگها دمگلي بالا مي آيد با گل زبانه اي زرد، ميوه در انتها منتهي به يك دسته تار ابريشمي سپيد يا خرمايي.(8و57)

عوارض:

 آلرژي تماسي و مسموميت حاد با آن كه با اندازه گيريLD50 آن 8/28 گرم براي هر كيلو براي موشها تعيين شده (73)و تشديد افت قند همراه با داروهاي ديگر در بيمار ديده شده گرچه در حاملگي و شيردهي عارضة ديگر معين نشده. (65)

به دنبال سيلو كردن علوفه حاوي گل قاصد مقداري از اين تركيبات تخريب و در حد سمي باقي مي ماند. غلظت پيروليزيدين(مادة سمي آن) در اين گياه قبل از گل دهي به بيشترين مقدار خود مي رسد. آلودگي غلات با دانه هاي آن با كاربرد آنها به عنوان گياه دارويي موجب رخداد موارد متعددي از مسموميت در انسان به خصوص در كودكان با نارسايي كبدي شده است.(59و8)

علائم مسموميت با آن بي اشتهايي، خستگي دل درد، سيروز كبدي و ورم معده و ريه ها، استحاله چربي در كليه ها و مسدود شدن سياه رگ مي شود. در حيوانات مسموم با آلكالوئيد پيروليزين درمان بي فايده و منجر به مرگ مي شود.(23) مصرف آن در انسان ممنوع است.(57و62)[1]

[1]  منابع:

• دكتر اصلاني ص263
• دكتر زرگري ج3ص73
• گزيده ص99
• WHO ج3ص328
• قانون ج2ص342
• فلور خوزستان دكتر مظفريان ص109
• گياهان هرز ايران ص329
• PDR اثردکتر هبرص253