جوشیر، گاوشیر

فارسي: جو شير= گاوشير (اقتباس از کتب صیدنیه، الانبیه، حدیقه غسائی، ابن بیطار، الحاوی رازی  اختیارات بدیعی)

علمي:Opopanax chronium

انگليسي:Opoponax

عربي:جاوشير(56)

« و جاو شیر را گرم و نیک دیدم – بیارد زشت من زوبر رسیدم.»(میسوری)

داراي صمغ رزين موم، نشاسته، روغن فرار و ماليك اسيد است(61) در گياه يك اسانس روغني فرار وجود دارد كه در صنعت عطر سازي استفاده مي شود(7)

برگ این گیاه درختچه اي است نزدیک سطح زمین و به برگ انجير شبيه و پنج  گوشه ساق اين گياه به اندازة خيار شنبر بلند مي شود و کرک آن به گرد شبيه است. برگهايش بسيار كوچك و بر سر ساقه اش تاج گلي شبيه به شبت(شيويد) است گل زرد رنگ و خوشبویی دارد.

جوشير پوست ستبر و مزة تلخ دارد، ريشه اش را در اولين وهله كه از ساقه اش پديد مي آيد، مي خراشند و شيرة سفيد از آن تراوش مي كند و چون خشك شد رويه اش به رنگ زعفران درمي آيد و آنرا صمغ گاوشير مي نامند.(34و5)

بنابرگفته‌ی متأخرين گياهي است چندساله، علفي، بلندي ساقه يك متر، ساقه استوانه‌اي پوشيده از تار سفيد پنبه اي در بعضي گونه ها خوابيده، برگهاي آن ساده،كامل بيضي، پهن نامنظم، زبر و خشن، كناره برگها داراي دندانه بسيار سبز، گلهاي آن زرد چتري مركب خوشبو، تخم آن سياه و در ابعاد شبيه انيسون است. از ريشة گياه در ناحية يقه گياه با تيغ زدن و خراش شيره اي خارج مي شود كه به تدريج سفت مي شود، البته از ساقه هم گرفته مي شود اما پست تر از صمغ ريشه است.(7و8 و16)

و گفته اند طريق تحصيل صمغ آن،‌آنست كه ساق او را بشكافند و زير او برگ عريض افكنند تا به تدريج سيلان كند و آن برگها ريزد(5)

1-O. chironium بومي جنوب اروپا و آسياي صغير(مشروح در بالا)

2- O. persicum دامنه اي البرز، كوه كيلويه و در شوش و در بيشه(1300متري ارتفاع)

3-O. hispidum درمناطق غربي ايران در مراتع كردستان و سنقر و كوه امروله(7)

 كشنده جنين است چه بخورند و چه بردارند(3و6و34) و مضر انثيان و عصب سالم است.(6)

 2گرم با مرزنجوش جهت شكستگي و 5گرم براي ازدياد ادرار(7) مقدار شربت آن يك مثقال و بدل آن هم وزن آن قند يا شيرانجير و در قولنج بادي نيم مثقال بدهند(6)[1]

[1] منابع:

• تطابق نامها دكتر قهرمان ج1 ص101 9- دانشنامه حکیم میسوری (متوفی قرن چهارم) ص30
• تحفه ص235 10- گیا دکتر گل گلاب ص130
• معارف ج5 ص365
• قانون ج2ص106 و ج3ص424 و 410و388
• گزيده دكتر صمصام ص130
• قرابادين ص150
• گلچين دكتر صفايي ص124
• صيدنيه ص808

الف)طبق نظر حكماي قديم:

 اين گياه در سوم گرم است، بادشكن و ملين و زداينده و ريشه اش در مداواي استخوان لخت مفيد است و با عسل علاج قرحه مزمن و شكوفه اش چاره ساز زخم و جوش است.

در عرق النساء بايد افشره اش تناول شود كه خستگي را هم از بين برده ضماد آن بر كلية درد مفاصل و نقرس مفيد است. در علاج سردرد و صرع مفيد است. ضماد آن دردپهلو را تسكين دهد با افشرة انگور براي طحال بسيار خوب است. به اندازة يك فندق با اب گرم ادرار بول و حيض كند و زهدان سرد را سرحال آورد.

آن داروي قولنج است و خارش مثانه را از بين برد. در تب و لرز هر روزه گاوشير را با عسل آب بخورند خوب است(34ج2).

مدر بول است و حيض  و مقوي اعصاب ضعيفه و مسقط جنين جهت كوفتگي و گرفتگي عضله و رعشه كه بعد از جماع به هم مي رسد و طلاي آن جهت قروح و نارفارسي مفيد است و ريشة‌ آن جهت زخمهاي مزمنه و حمول آن جهت گشودن حيض و با نيم مثقال افسنطين جهت احتباس حيض نافع است(6و3)

 در پاكسازي ريه از خلط اول خرماي هيرون و بعد زيره و گاودانه و بيخ جوشير و سوسن با عسل دهند(34ج3) و در ربو داروي مسهلي كه بكار مي برند، جوشير و پيه حنظله(هندوانه ابوجهل) يك درهم با عسل آب بنوشند يا حبي كه از جوشير و پيه حنظل و درمنه و بورك و ريشة سوس سازند بخورند.(34 ج3)

اگر ناصافي صدا از حرارت باشد نه خشكي، ريشة جوشير و سركة پيازدشتي و صمغ صنوبر و كاج و پونه بده(34 ج3) و جهت درد پهلو و نزف الدم و سرفة بلغمي نافع كه نيم درهم آن را با آب مرزنجوش بياشامند و بر آن مدقع نيز ضماد كنند و اكتحال آن جهت نزولات و تقويت حدت و بصر و ماليدن آن بر دندان و پركردن در جوف دندان كرم خورده جهت تسكين وجع و منع تأكل آن، آشاميدن آن جهت سرفه و دردپهلوي حادث از برودت و آشاميدن عصارة آن با سركه و طلا نمودن آن جهت تحليل سپرز و طلاي آن با عسل جهت قروح مزمنه و نارفارسي و بازيت(روغن زيتون) جهت اوجاع مفاصل و عرق النساء و نقرس مفيد است.(6)

براي سنگ كليه پوستة ريشة كبر و پوستة ريشة جاوشير و رازيانه و بادام تلخ و دارچين و اسفند و زراوند گردو اگير تركي نيم جزء و از مرومقل 5/1جزء در آب حل كرده بدهند.(39)

آن مزاج را گرم كند و درد زهدان را از سردي بود نافع باشد و بادهاي غليظ را بشكند و تحليل كند و قولنج را سود دارد.(5)

ب)طبق نظر حكماي جديد:

 اين دارو به طور خلاصه ضد اسپاسم، ضدعفوني كننده و مسهل بكار مي رود(61)

صمغ آن شبيه صمغ آنغوزه است. بادشكن و تحليل نفخ معده مفيد است. مضعف اعصاب قوي است. ضماد آن با آب مرزنجوش جهت شكستگي و كوفتگي مفيد است. براي استسقاء ازدياد ترشح ادرار و عادت ماهيانه، خرد كردن سنگ ادرار و معالجه قطره آمدن ادرار مفيد است. چند قطره آن در تسكين درد دندان مفيد است(7)

جوشير در علاج چكميزك( بي اختياري ادرار) و در ناتواني جنسي با مرزنجوش مؤثر است(15)