قاموسنامه – چغندر و حب عزیز

قاموس مداوا با غذاوگیاه

  اثر دکتر احمد قدامه

انتشارات النفائس بیروت،

 ترجمه دکتر محمد حسین ورپشتی

149) شمندر= چغندر L,betterave(The sugar beet)

گیاهی زراعی از تیره چنو پودیاسه دارای ریشه خوردنی با برگ سبز بالای زمین که شبیه سلق (نوعی چغندر) است. نام آن در عراق سمندر از ریشه کلمه فارسی یا صوطله که اسم یونانی است و در کتب مفردات آمده در مصر بنام البنجر که اسم ترکی است.

مردم آن را از قبل از تولد حضرت مسیح(ع) می‌شناختند و به آن شمندر احمر می گفتند و اطباء از فواید آن زیاد می گفتند، آن به صورت آب پز، سالاد، خلال، مصرف میشود. گفته اند که چغندر در اصل ایتالیایی بوده و در عصر بیداری اروپا به جنوب اروپا اوردند.

مدتها جهت چهارپایان مصرف می شد بعد آن را به صورت غذا در آورد و انواع متعدد آن را شناختند و کاشتند 1)چغندر عادی سرخ 2) نوع سرگردان به نام سلق 3) چغندر مانجل 4) شکری

چغندر شکری دومین منبع مهم شکر است که به صورت ریشه زرد مستطیلی و بسیار شیرین است زراعت آن در سرزمین های به مدت طولانی کشت می‌شود اما تا عصر کنونی شکر استخراج نمی شد. وجود قند در ریشه چغندر از سال ۱۵۹۰میلادی کشف شد توسط آقای Margrap آلمانی در ۱۷۴۷ میلادی و بعد از آن کارخانجات شکر سازی در فرانسه و آلمان در سال ۱۸۰۰ آغاز و در سال ۱۸۳۵ در آلمان اهتمام دوباره به آن شد .در آمریکا از سال ۱۸۳۶ آغاز اما تا ۱۸۷9 پیشرفتی نداشت.

ارزش غذایی:

ارزش غذایی چغندر ۴۵ کیلو کالری است که بیشتر به خاطر قند آن است و دیگر مواد آن:1) آب 90% 2) خاکستری2/0% 3)5% الیاف 4) قند و فسفر و منیزیم، آهن و کلسیم و روی و بروم و منگنز و پوتاس و گوگرد و روبیدیوم بقیه درصدها.

خواص:

مغذی، نشاط در بدن، باز کردن اشتها، مرطب، سریع الهضم، در کم خون ها، افراد سلی، سرطانی ها، التهابات اعصاب و جلوگیری از دیابت مفید است در افراد با معده ضعیف باید آب پز با غذاهای دیگر خورده شود.

 

80)حب العزیز L,amande de terre (The cyperus)

 

این گیاه به نام حب الزلم یا  سعدسلطان و یا سقیط و بادام زمینی هم گفته اند اما حب العزیز آن مشهور تر است.

آن گیاه از تیره سعدیه= cypercees است که از آن میوه شبیه فندق می گیرند که به آن درناه لحمیه گویند با طعم شیرین و از نخود بزرگتر با ظاهر زرد و داخل آن سپیدو خوش طعم و مزه لذیذ.

این میوه را در بیشتر سرزمینها می خورند و از آن مشروبات ملطف زیاد می سازند و نیز شیره های لذیذ از آن می سازند گفته اند آن چاق کننده و مغذی و کمک به نیروی جنسی می کند و در سوزش ادرار و خشونت سینه و سرفه کمک می کند و باعث کاهش کک و مک و درد ورک و ران میشود اگر با عسل مصرف شود و در لاغری کلیه و روغن دانه آن شیرین و نافع در ترک های پستان و در بوی بد دهان آن را مثل شیر می نوشند و از آن شراب سردی در اسپانیا می‌سازند که طعمی شبیه طعم شراب بادام دارد.