قاموس مداوا با غذاوگیاه
اثر دکتر احمد قدامه
انتشارات النفائس بیروت،
ترجمه دکتر محمد حسین ورپشتی
258)المته=چای برگوا Le mate (The paraguaay tea)
گیاهی است آمریکایی که در کوه‌های برزیل و اروگوئه و آرژانتین می‌روید. برگ‌های آن مثل چای دم می‌کنند به نام چای اروگوئه اما در بلاد عرب به نام مته یا چای برگوا گویند.
این گیاه بیابانی و خودرو است اما گاهی هم مردم می‌کارند و در آمریکای جنوبی از قدیم از آن می‌خورند. اول بومیان بعد استعمارگران سفید پوست و امروزه نوشیدنی همه گیر است.
برگ‌های بیضوی و کنار برگ‌های بریده بریده و برگ‌های شبیه برگ چایی است.
ساقه‌های برگ‌های کوچک آن را به دقت جدا می‌کنند و بعد در آفتاب خشک و با عصا می‌کوبند تا برگ‌ها جدا و نخاله‌ها جدا شوند بعد به صورت برشته در می‌آورند و اگر بخواهند مشروبی سازند، آنرا در آب جوشانده و مقداری از چای در یک کاسه با شکر و لیمو می‌ریزند و آب می‌افزایند و بعد با لوله‌های توخالی نقره یا مسی به اسم بومبیل آن را به هم می‌زنند.
طبق عادت اروگوئه چای را در یک کره کدو کوچک یا چوب سوراخ‌دار می‌ریزند و نوشندگان با ظروف طلایی به نام بومبیل از آن می‌نوشند.
شراب چای اروگوئه از آمریکای جنوبی به شام و دول عربی دیگر برده شد و امروزه همه جا خورده می‌شود. رنگ این چای سبز و طعم تلخ و قابضیت آن کمتر از چای معمولی است و خاصیت بیدارکننده دارد و برای معده مفید و کمک به هضم غذا می‌کند.
فواید چای: آن حاوی ۶ درصد قند ۲درصد کافئین و 15/2% ازت و مقداری ویتامین سی و مواد قند گزنده دارد. چای هاضم، نشاط آور، مغذی، مفرح، ملین است و بهتر از بعد از غذا به مدت طولانی بعد از آن خورده شود اگر قبل از غذا خورده شود، نوشنده احساس سیری می‌کند و اگر ناشتا خورده شود ملین روده و معده است. زیادی آن ایجاد بی‌اشتهایی نمی‌کند و برای قلب و اعصاب مثل قهوه نیست بلکه باعث نشاط در عضلات و اعصاب و از بین بردن سردرد می‌شود و تنگی نفس را و باعث سبکی عضلات و کمک به کارگران و ورزشکاران در تحمل خستگی و راه رفتن و کار بیش از طاقت است.
84) حریره=حرارت La Calorie (The calory)
بعضی میزان کالری یا حرارت یا ارزش غذایی که واحد حرارت، مقدار حرارت لازم برای بالا بردن یک درجه سانتیگراد ازیک کیلوگرم واحد آب است. یا کالری مقدار حرارتی است که در بدن تولید می شود از غذا و پوشیده نیست که بدن انسان شبیه یک ابزار مکانیکی است که با نیروی حرارت به کار می کند و لابد برای بدن در حالت سکون نیز مصرف انرژی لازم دارد. چگونه بدست می آید، با کالری متر میزان آن را در بدن اندازه می گیرند و از دقت بعضی این مقیاس ها می توان به واسطه آن مقدار هوایی که در تنفس می کند را ضبط کند و نیز میزان اکسیژن و دی اکسید کربن دفعی را محاسبه کرد.
دکتر بندیکت دریافت که نوزاد 143 کیلوکالری در ۲۴ ساعته و جوان ۱۲۰۰ کیلو کالری و بالغ 1700 کیلو کالری بدون حرکت تولید می کند که در ابدان مختلف فرق می کند. از آنچه که دکتر بندیکت ثابت کرد که عدد کیلوکالری تولید شده در بدن فرد شرقی کمتر از عدد کیلوکالری در بدن غربی در طول عمرش است .
شاید علت آن است که فرد شرقی غذایی که می خورد به چربی تبدیل می کند به علت آنکه در تولید حرارت آن را به کار نمی برد و نیز زنان آنها لاغرتر از غربی ها است چون عدد کیلوکالری تولید شده در آنها بیشتر از عدد کیلوکالری تولید شده در بدن آنها بیشتر از عدد کیلو کالری در بدن زنان غربی است.