قاموس مداوا با غذاوگیاه
اثر دکتر احمد قدامه
انتشارات النفائس بیروت،
ترجمه دکتر محمد حسین ورپشتی
181)علیق=علف ستور یا تمشک جنگلیL,rance (The bramble)
گیاهی که دور جوی ها و چشمه ها می روید و نیز در مرغزار ها از تیره گل سرخRosacees است.گاهی آن را می کارند در زمین های فراخ و آن دارای میوه‌ای است که خوشه یا گل آذین سیاه یا سپید با گلهای به نام میوه علیق یا توت السیاج که خوردنی است و اثر ضد اسهال است و ضد سوء هاضمه.
گفته اند: خوردن میوه تمشک باعث قطع خونریزی از ریه و آب فشرده آن و اگر مضمضه کنند ضد التهاب حلق است و حقنه آب افشره ی آن در مهبل در ترشحات سفید مفید است. مالیدن کوبیده برگ آن بعد از تمیز کردن آن بر لکه های قهوه ای صورت و ورم های ملتهب و زخم حاد باعث شفاء و بهبودی آن می شود.
193) L,fraise (The strawberry)ا=لفریز=تمشک
گیاهی زراعی با عمر کوتاه از تیره گل سرخ با انواع زیاد در کتب قدیمی عربی نامی از آن نیست. در شام به نام شلیک (از نام ترکی) و در مصر به نام فراوله و توت زمینی خوانده می‌شود. در آثار قدیمی از آن نامی دیده نمی‌شود و فکر می‌شود که رومی‌ها و اعراب و یونانی‌ها آن را نمی‌شناختند.
و شاید آن به حالت وحشی در اروپا و آمریکا و آسیا وجود داشته و یا ساکنین آمریکا آن را می‌کاشته و بعد به اروپا برده اند.
بعضی منابع فرانسه گفته اند:« در مناطقی کوهستانی در مرکز فرانسه موطن اصلی آن بوده و در طی قرون وسطی ارزش آن را می‌شناختند و چون نام آن در کتب آقای( دوقدو بوربون) در قرن چهاردهم میلادی یافت نشده و ذکر کرده اند آن گیلاسی که نمی‌شناسیم به شکل گرد با لبه‌های کثیف است تا قرن هفدهم میلادی که گفته اند:« تمشک شیلی که نوع شایع آن است در فرانسه کشت می‌شده و در نهایت با حکم لویی ۱۴ یا ملک الشمس که آن را در باغات پادشاهی فرانسه به کارند و کشت تمشک در انگلیس از قرن هفدهم شروع و زراعت آن به مدت طولانی در مناطق وسیعی که آب و هوای معتدل داشته، انجام شد.»
ارزش درمانی تمشک:
تمشک میوه ای گرانبها است، هضم آن آسان و موافق معده ضعیف است, اما در بعضی انسان‌ها حساسیت ایجاد می‌کند (به صورت جوش جلدی و بثورات) جهت بررسی آن حبۀ واحدی از آن قبل از غذا خورده شود.
تمشک غنی از آب ۸۹ % و املاح محلول در آن و نیز آهن و کلسیم ۱۳ صدم درصد و مواد پروتئینی ۸ دهم درصد و قند ۵ درصد و الیاف و مواد روغنی و اسید سالیک و ویتامین‌های میزان ۶۰ میلی‌گرم درصد گرم و ویتامین k و اما این میوه قلیل الغذا است چون مواد چربی در آن خیلی کم است ۴۵ کیلو کالری درصد گرم به تولید دانه‌های تمشک خاصیت ملین دارند آب تمشک مدر بول است و نیز در آن اسیدهای حیاتی، املاح پتاسیم است که باعث ترشح عصاره‌های معده می‌شود.
هضم آن آسان و کمک به هضم غذاها نیز می‌کند. تمشک به عنوان مغذی، مقوی، ترمیم کننده، مرطب، مدر بول، کمک به دفع ادرار، آرام کننده فشار خون بالا، تمیز کننده خون و ضد مسمومیت، کمک به قوای دفاعی بدن، پاک کننده و ملین، تنظیم دفع صفرا و کشنده میکروب‌ها و به عنوان ضد خونریزی و تجدید حیات است. توصیه به خوردن آن در همۀ افراد جز آنها که حساسیت دارند، شده به افراد دیابتی می‌توانند آن را به اعتدال بخورند، چون قند آن از نوع لولوز است که سهل الهضم است و برای آنها بی ضرر است. خوردن آن در افراد روماتیسمی و نقرسی و کبدی و کلیوی مفید است و نیز در اطفال و پیرها و دوره نقاهت و کسانی که مشکل هضم دارند و یا دارای هیجانات عصبی و امراض مثانه و یا دچار بی‌اشتهایی دارند توصیه شده و در مصرف خارجی جهت کمک به زیبایی پوست صورت مفید است.
نحوه مصرف:
لازم است تمشک ناشتا خورده شود و میزان آن ۲۵۰ تا ۵۰۰ گرم در روز باشد. عصاره آن ضدعفونی می‌کند و در محیطی که اندکی از عصارۀ تمشک باشد در آنجا میکروب تیفویید رشد نمی‌کند و در مبارزه با کرم خوردن، ۵۰۰ گرم تمشک صبح ناشتا و بعد تا ظهر چیزی نخورند تا باعث دفع آنها شود.
برگ و ریشه آن دارای خاصیت ضد اسهالی و روماتیسمی و جهت کمبود دفع صفرا و بیماری‌های کلیوی و مثانه مفید است. صفات تمشک در موارد زیر:
1) زیبایی پوست: چند حبه از تمشک را چیده و بر صورت بمالید. قبل از خواب و بگذارید خشک شود تا صبح و بعد با آب جعفری بشویید تا جلد با نشاط و رنگ آن براق و چروک‌ها از بین رود.
2) صاف کرده آب پنج دانه تمشک با سپیده تخم در یک تکه پارچه و اضافه کردن ۵ قطره آب گل سرخ و یا قطره آب صمغ جاوه مخلوط و با ماده‌ای از پنبه یک ساعت روی صورت بکشید, بعد ماده را از صورت بردارید و بشویید.
3) آب تمشک باعث ازاله زردی دندان و رسوبات متراکمی که روی آن است، می‌شود.
4) تمشک تازه باعث رنگ قرمز صورت می‌شود. اما نارس آن باعث خراش معده و روده می‌گردد.
5)فکر می کنند که شستن تمشک بوی خوش آنرا می برد که این فکر خطا است مگر آنکه تمشک را به مدت طولانی در آب خیسانند، اما شستن به سرعت آن با آب تازه بوی آن را نمی‌برد، بلکه باعث دفع عفونت‌ها و سموم روی آن می‌شود.