قاموس مداوا با غذاوگیاه
اثر دکتر احمد قدامه
انتشارات النفائس بیروت،
ترجمه دکتر محمد حسین ورپشتی
195)L,arachide (The pinda)فستق العبید=بادام زمینی
,
گیاهی از تیره قرنیات =legumineuseکه در شام به نام فستق عبید و در مصر به نام فول سودانی، اینان اسم تازه است و در کتب قدیمی نیست.
احتمالاً اصل آن آمریکایی است که به اروپا برده شد و بعد به آسیا و آفریقا.
روایت شده که در آمریکا جنوبی دانه‌های سنگی شده آن در خرابات با هیکل آنکا در شهر«البیرو» پیدا شده که به هزار سال قبل برمی‌گردد.
و احتمال دارد که اسبان شهر البیرو در قرن شانزدهم با آنچه که نقل می‌کردند دانه‌های این گیاه را به شهرهای دیگر برده اند و در قرن هجدهم میلادی به آمریکا شمالی بردند اما تا قرن بیستم آن مشهور نشد.
میوه آن زیرزمینی است و پوسته آن شبیه صدف حلزون است. امروزه آن در ۲۰ نوع با شکل و حجم مختلف کشت میشود. گیاه نیاز به آفتاب مستقیم دارد با حرارت بالا و باران متوسط و خاک سبک و لذا بیشتر درهند، شرق آفریقا و در چین و اندونزیا و آمریکا کشت میشود.
ارزش غذایی:
آن برای بسیاری از غذای برتر است به خصوص طبقه فقیر جامعه که می‌توانند آن را به راحتی به دست آورند و مصرف کنند با قیمت کم و هر جایی می‌توانند آن را ببرند. و خسته هم نشوند و پخت آن آسان و خوردن دانه‌های آن خام یا بو داده، با نمک هم سیر کننده وهم مغذی و هم مقوی بدن است اما انسان هنوز این گیاه را به روش ابتدایی می‌خورد و از برگ و شاخه و پوست آن برای چهارپایان استفاده میکند و از دانه آن برای مهمان و خانواده خود غذا درست میکند.
کره بادام زمینی:
برای علماء ثابت شده که در دانه‌های آن عناصر حیاتی برای انسان و حیوان وجود دارد و غنی از مواد نشاط آور است اما از موادی مضر که در لوبیا و لوبیا سبز و باقلا و گوشت و تخم مرغ است، تهی است.
بادام زمینی غنی از مواد پروتئینی، چربی، قند، املاح معدنی و ویتامین‌ها است و با ماندن در انبار خراب نمی‌شود و ارزان است.
کره استخراجی از حبوب آن حاوی مواد چربی، پروتئین و قند است. از آن روغنی استخراج می‌کنند که از گوشت سه برابر بیشتر انرژی دارد و با ارزش غذایی مساوی روغن‌های دیگر است.
از آن روغن خوراکی و باقی مانده و نقاله جهت چهارپایان علفی خوب تهیه میشود.
مکان آن در صنعت:
از پوسته آن ورق‌هایی جهت عایق صوت، حفاظ و دیواره و بعضی مواد فلینی درست می‌کنند و امکان کشف بعضی خواص دیگر در وجود آن انتظار می‌رود.
24) بادنجان Le Aubergine (The Aubergine)
میوۀ معروف است که جزء تیره شاهبیزک salanees= است این تیره حاوی سیب زمینی، بندوره، توتون و گوجه و بادمجان است. کلمه بادمجان فارسی است به آن ابذنج هم گویند که از کلمه سریانی است و معنای پسر جنی نزد اعراب: گفته شده اصل بادنجان از هند است و قبلاً بدون کاشت می رویید.
اعراب از قدیم آن را می‌شناختند و اسامی زیادی دارد: الانب، الحیصل، المغد، الوغد، و شاعر ابن المعتز گفته:
« و ابذنج بستان رایته- علی طبق یحکی لمقله وامق/
قلوب ظباء افردت عن جسومها- علی کل قلب منهم کف باشق»
در کتب غربی اولین بار در قرن سوم میلادی در کتاب راهب البیر الکبیر بنام ملیونجانا آمده «میوه بزرگی مثل هلو اما دارای صفات بد است» دیگری گفته: « آن باعث تب و مرض صرع در فرد میشود» این نگاه بد تا عهد حکم مدیرین در فرانسه در سال ۱۷۹۵ بود که در این زمان فرزندان دختر آنها در باغ قصر پادشاه جهت خوردن بادمجان مسابقه گذاشتند تا کباب پز کنند. با این وجود بادمجان در پاریس ناشناخته بود اما در مناطق سواحل مدیترانه در جدول گیاهان در سال ۱۷۶۰ به عنوان گیاه زینتی ثبت شد.
این گیاه در سال ۱۸۷۰ میلادی جزو میوه‌های سبزینه درآمد و بعضی اهالی پاریس و شمال آن را شناخته و بعداً اروپاییان آن را به آمریکا بردند و زراعت آن را شروع کردند.
در طب قدیم: گیاهی است خوشبو، بازکننده سدد که غیر آن سدد را ایجاد کرده باشد، معده را محکم میکند و ادرار را سرازیر می کند. آن باعث قطع سردرد گرم می شود. باعث خشک شدن رطوبات غریبه میشود. از مضرات آن ایجاد درد پهلو و عانه است. اطباء عرب گفته‌اند: « آن باعث ایجاد خلط بد و خیالات فاسد میشود» و ابن سینا در قانون خود فرموده: « مانده آن بد و تازۀ آن سالم است، گرچه آن باعث تولید سودا میشود و ایجاد سدد می کند، آن باعث فساد رنگ رخسار و زردی روی میشود. پوست را تیره و ایجاد کک مک می کند و نیز باعث سرطان و سفتی در بدن و جذم و سردرد و بدبویی دهان می شود.
آن باعث سدد کبد و طحال می شود مگر آن را با سرکه بپزید تا شاید سده کبد را باز کند. بادمجان مولد بواسیر است اما کوفته خشک آن در سایه مالیدنش بواسیر را خوب می کند. بادمجان باعث شل شدن شکم یا یبوست نمی‌شود اما اگر در روغن پخته شود شکم روش می‌دهدو اگر در سرکه بپزد یبوست دهد».
ابن قیم جوزی در طب نبوی خود گفته: « رسول خدا(ص) فرمود:« بادمجان از کسی است که آن را بخورد »و در این حدیث اختلاف است.»
اثر آن در طب جدید: در طب جدید نظری جز این ندیدم که آن ارزش غذایی کم دارد صد گرم آن بیشتر از ۲۹ کیلو کالری انرژی ندارد و آن در چاق کردن اصلا اثر ندارد. آن مدر بول است و توصیه شده که آب پز آن خورده شود. گرچه در آب پز آن تب تلخ و بویی ناپسند دارد
بیشتر مردم عادت دارند که آن را کباب پز خورند و اگر به حالت آبگوشتی در آن مقداری روغن جهت بوی آن مصرف کنند که باعث سنگینی آن برای معده میشود و چاق میکند. بادمجان جهت معده قوی صالح است و خوب هضم میشود و توصیه شده که افراد چاق آن را نخورند و نیز کسانی که التهاب کلیه و دل پیچه معدوی و سوءهضم و یا سردرد دارند یا روماتیسم و زنان حامله از آن دوری کنند.
موقع انتخاب، بادمجان سنگین وزن با جسم محکم و پوست براق باشد، اما آنهایی که پوست کدر و جسم شل دارند باعث نفخ معده میشوند. در پوست آن کمی از ویتامین A وc است و مقادیر اندک فسفر و گوگرد و آهن و مس و پتاسیم و پروتئین و چربی دارد. نوع سیاه آن بیشتری از این مواد آرد سفید کمتر.
بهتر است بادمجان با پوست خورده شود چون میزان ویتامین پوست آن بیشتر از لب آن است و لازم است که آن را به صورت رسیده بخورند چون نوع کال آن سمی است. برگ آن به صورت پماد جهت ترمیم دردهای سوختگی مفید است.