قاموس مداوا با غذاوگیاه
اثر دکتر احمد قدامه
انتشارات النفائس بیروت،
ترجمه دکتر محمد حسین ورپشتی
116)انار=رمان Le grenadier (The ponegranate)
میوه درختی از تیره میرتاسه که گیاهان آس، غوافه، میخک، اوکالیپتوس، انار را دارد. میوه درخت گرد، پوست کلفت و سخت، داخل آن دانه های زیاد آبکی گل آن قرمز زیبا به نام گلنار فارسی (یا گل انار) با انواع زیاد دارد مثل شیرین، ترش، میخوش با دانه یا بی هسته. گفته اند اصل آن از قرطاجه یا جنوب غربی آسیا است و در ایران قدیم کشت می شده و نیز در باغ های بابل کشت و در بعضی مناطق گرم که بعداً به اروپا و حوزه مدیترانه برده شد.
انار در نزد اعراب: اعراب از قدیم آن را می‌شناختند و در آثار مکتوب بسیاری آورده و در قرآن کریم هم آیه ای دارد. از امام علی بن ابی طالب(ع) روایت شده که فرمود: « چون انار می خورید با پیه آن بخورید که دباغی کننده معده است و دانه ای از آن نیست که در شکم و فرو رود مگر آنکه باعث نورانی شدن قلب وی میشود و از وسوسه شیطان چهل روز جلوگیری میکند».
شعرای عرب دربارۀ انار زیاد گفته اند ابوهلال عسگری گفته:
« حکی الرمان اول ما تبدی – حقاق زبرجد یحشون درا
فجاء الصیف یحشوه عقیقا- و یکسوه مرور القیظ تبرا
ویحکی فی الغصون ثدی حور- شققن غلائلا عنهن خضرا»
در طب قدیم:
الف) از انار شیرین گفته اند:
- برای معده خوب 2)مقوی با دانه های لطیف 3)برای سینه و حلق و ریه نافع و برای سرفه عالی 4) آب آن ملین شکم 5) برای بدن مغذی و پاک و بعلت رقت و لطافت آن زود هضم 6) در معده حرارت ایجاد می کند 7)کمک به نیروی جنسی است اما برای تب داران صلاح نیست.
- از انار ترش گفته اند:1) قابض لطیف است 2) برای معده ملتهب نافع 3) مدر بول بیش از دیگر میوه ها 4) مسکن صفرا 5) قاطع اسهال و مانع استفراغ 6) لطیف کننده فضولات بدن 7) خاموش کننده حرارت کبد 8) نافع در خفقان صفراوی و مزاج 9) جهت درد قلبی و دهانه معده 10) اگر آب پیه آن رابگیرند و با کمی عسل بپزند تا به صورت مرهم درآید و به مالند جهت دفع آکله و اگر بخورند ,راه انداز شکم و رفع رطوبات عفونی از کیسه صفرا و نافع در تب های طولانی
ج) از نوع میخوش آن که کمی به لطافت ترشی تمایل دارد گفته اند:
1) دانه انار باعسل اگر بمالند جهت عقربک و زخم بد و ریشه‌کنی جراحات و سوختگی‌ها، 2) اگر کسی در هر سال سه گل انار بخورد در آن سال از چشم درد در امان است.
در طب جدید: آن 1) مقوی قلب 2)قابض 3) طردکننده کرم شکمی 4) مفید برای اسهال خونی 5) مقابله با ورم غشاء مخاطی و دهن عصبی 6) اگر قطره ای از آن در بینی چکانند با عسل جهت وهن عصبی 7) اگر عصیر آن را با آب و شکر نوشند, مسهل خفیف است, 8) پاک کننده مجاری تنفسی و سینه است9) پاک کننده خون 10) شفادهنده سختی هضم و خوردن آن با غذای چربی دار, باعث هضم آن می شود 11) خلاص کننده روده از فضولات غلیظ
هر میوه انار حاوی90% مواد قندی و یک درصد اسید سیتریک و 84% آب و9/2% خاکستر و3% مواد پروتئینی و 9/2% الیاف عناصر تلخ و کمی ویتامین A و B و C و آهن و فسفر و گوگرد و پتاس و منگنز و آهک و در بذر آن مواد چربی به 9% می رسد. پوسته انار در حالات اسهال و پوسته ریشه آن به نسبت 60-50 گرم در لیتر آب به مدت ربع ساعت بجوشد یک فنجان آن هر صبح باعث دفع کرم ها میشود.
در صنعت: از عصیر آن که با آفتاب یا آتش خشک شده تا از ترشیدگی حفظ شود در بعضی غذاها به جای لیمو ترش مصرف میشود این سینا فرمود: « شاخه های انار اثر عجیب در طرد گزندگان دارد و نیز دود چوب آن» و گفته اند بعضی پرنده ها چوب آن را در لانه خود می‌برند تا پشه ها نزدیک لانه آنها نشود. در صنعت از پوست انار در دباغی پوست و تثبیت رنگ استفاده میشود.