قاموس مداوا با غذاوگیاه
اثر دکتر احمد قدامه
انتشارات النفائس بیروت،
ترجمه دکتر محمد حسین ورپشتی
256)الماء =آب Le eau (The water)
آب عنصر اساسی در وجود حیات انسان و حیوان و گیاه است و اگر نبود زندگی هم نبود. خدای کریم در قرآن فرمود: « و ما از آب هر چیزی زنده قرار داده‌ایم».
ترکیب: آب ترکیبی از اکسیژن و هیدروژن است و بعضی مواد املاح و گازها که با تقطیر از آنها جدا می‌شود آب بی‌رنگ است اما رنگ ظرف خود را به خود می‌گیرد و چون زیاد شود رنگ سبز روشن به رنگی که در آن مکان بوده به خود می‌گیرد.
اگر بی‌مزه و بی‌بو است و اگر طعم یا بویی در آن بود در اثر مکانی که در آنجا جمع شده یا از مجاریی که در طی راه از آن جاری شده به زمین به خود گرفته.
انسان و آب: انسان و آب از زمان خلقت همراهی داشته اند. در ترکیب جسم انسان ۶۵ درصد از وزنش آب و در خون ۸۰ درصد و در مغز ۸۵ درصد و استخوان ۲۰ درصد و عضلات ۸۰ درصد آب است. در موقع ایجاد وسط آب میزیسته تا زمان تولد و حیات جدیدش را با خوردن آب آغاز می‌کند و چون بزرگ شد آب را بیشتر از مواد دیگر می‌طلبد، طوری که روزهای پیاپی نسبت آبی که می‌نوشد روزانه ۱ تا ۸ لیتر می‌نوشد و غذا و مکان و کارش بر این نسبت اثر دارد.
این نسبت به خصوص اگر سبزی و میوه بخورد بیشتر است و چون روزه از غذا می‌گیرد هرگز بدون آب نمی‌تواند بیش از سه روز زندگی کند.
و اگر انسان از خوردن آب امتناع کند یا کم بنوشد از ترس چاقی یا علل دیگر بدون اذن پزشک، اعضای بدن وی شروع به کمک به جابجایی آب از مراکز بالایی مثل مغز به اعضای طالب آب می‌کند و احساس عطش شدید می‌کند و اگر ادامه یافت جسم وی مثل پیه محروم از آب می‌شود و اعمال اعضاء مختل می‌شود تا آنجا که همۀ اعضا کارشان مختل و مرگ می‌رسد.
لاامتناع و لا افراط:
همانطور که امتناع از آب مضر است، افراط در نوشیدن هم مضر است و باعث ضعف عمومی، تاخیر در هضم و عمل نسج و نفخ شکم و سنگینی آن می‌شود. اطباء توصیه می‌کنند که در هنگام غذا خوردن از آب امتناع کنید جز چند جرعه که جهت تسهیل بلع غذا لازم باشد و نوشیدن آب قبل از غذا یا بعد از غذا دو ساعت است.
هرگاه تشنه شدید شدید، آب به اعتدال بنوشید ولی در موقع غذا چند جرعه ننوشید و هیچ حیوانی در هنگام غذا خوردن آب نمی‌نوشد. و طفل که در نوزادی شبیه حیوان است آب نمی‌طلبد گرچه خانواده او به نیروی استمرار این عادت را به او تحمیل می‌کنند. و اگر به بیمارانی که بی‌اشتهایی دارند یا تب بالا یا عطش شدید یک قاشق آب هم نیم ساعت بدهید آن دارویی نافع برای تمام امراض معده او است.
آب صالح:
آب دو گونه است: 1) شور یا آب دریا 2) شیرین در جو و چشمه‌ها و باران و برف آب شور قابل خوردن نیست و پاک کردن از نمک تلاش و مال زیادی می‌طلبد اما آب شیرین جهت خوردن است به شرط آنکه: 1) پاک باشد 2) شفاف 3) طعم لذیذ 4) بدون بو 5) خالی از مواد غریبه و عفونت 6) بدون عناصر مضر و حرارت معتدل باشد (گرچه به نسبت معین از مواد معدنی برای جسم کافی است).
با کمال تاسف این صفات در آب جز مواد نادر یافت نمی‌شود و همۀ آب‌ها در معرض حمله میکروب‌ها است در طی مصرف لازم است که آب‌های آلوده را تصفیه و بعد استریل کنند (فیزیکی یا شیمیایی) و چون حکومت‌ها توان آن را ندارند افراد خود به روش‌های زیر انجام می‌دهند.
- جوشاندن آب برای مدتی و بعد سرد کردن آن و دور از هوا نگهداری یا نیم گرم بی‌کربنات سدیم در هر لیتر آب یا همانقدر کربنات کلسیم یا فسفات تا هضم آن آسان گردد.
- تصفیه آب با مواد صافی (مثل شامبرلند) که از عبور میکروب‌ها به آب جلوگیری می‌کند.
- اضافه کردن عصیر لیمو یا شیر ترش یا برنج سپید ( ۳۰ سانتی‌گرم به لیتر آب) یا آهک زنده ( ۵۰ سانتی گرم به لیتر) یا رنگ ید (۶ قطره در لیتر) یا پرمنگنات پتاسیم ( 10 سانتی‌گرم در لیتر) با آب ژاول ( ۱۰ قطره در دو لیتر آب).
آب دریا: انسان به استفاده از آب دریا به صورت طبیعی اکتفا نکرد (کشتیرانی و صید حیوانات و بیرون کشیدن جواهرات آن) بلکه دستش را به نفس آب طبیعی دراز کرد و خواست از آن آب شور، آب شیرین گیرد که در صناعت و زراعت به کار برد. چون عاجز شد و دانست که آب دریا مواد اضافی زیادی دارد و موجودات میکروسکوپی معلق در آب دریا دارد و این موجودات باعث آلودگی مقاوم می‌شود و فقط با اضافه کردن آب دریا به آن پاک می‌شوند برای همین است که حیوانات آب دریا در آب‌های غیر دریایی نمی‌توانند زندگی کنند جز آنکه آب طبیعی دریا را به آن اضافه کنند حتی اندک.
و بزرگ‌ترین عجز انسان در ساخت آب مثل آب دریا که در حمام‌های دور از دریا به کار می‌رود آن است، پس راحتی به امر واقع و آب دریا فقط در حمام‌های درمان کننده بیماری‌ها در نزدیک خود دریا شد.
در نزد اعراب:کتب عربی در چند جا ذکر شده 1) در قرآن در ۱۰ آیه از از سور مختلف مثل سورۀ انبیاء آیه ۳۰ آمده: « و جعلنا من الماء گل شیء حی افلا یومنون» و نیز در کتب بخارایی و صحیح مسلم آمده که رسول خدا(ص) فرمود: « تب شعله ای از شعله‌های جهنم است، با آب آن را سرد کنید» و روایت شده که هرگاه او تب می‌کرد آب می‌خواست، پس آن را بر سر خود می ریخت و سر را می‌شست و آب سرد را می‌نوشید.
اطباء عرب از آن سخن زیاد گفته اند از جمله: ابن قیم جوزی در کتاب طب نبوی گفته: « آب مادۀ حیات و مراد نوشیدنی است و یکی از ارکان عالم است آسمان‌ها از بخار آن درست شده و زمین از یخ آن خدا هر چیز زنده‌ای را از آن خلق کرده و آب باعث نفوذ غذا به اجزاء بدن می‌شود و امر غذا برای بدن جز به آب تمام و کمال نمی‌شود».
برتری آب از ده روش مشخص می‌شود. 1) صاف باشد 2) بی‌بو 3) مزه شیرین 4) قوام خفیف 5) راه عبور آن پاک 6و7)آب ازباد و آفتاب پوشیده باشد 8) جریان سریع 9) حرکت سریع داشته باشد.
آب سرد در خوردن نافع‌تر از آب گرم است و آب گرم برای مصرف خارجی بهتر است. آب سرد جهت عفونت خون و صعود بخارات به سر، مفید است و موافق مزاج‌های مردم و مکان‌های گرم است اما برای زکام و ورم‌ها بد است. آب سرد، دندان‌ها را می آزارد و زیاد خوردن آن باعث انفجار خون و نزولات حلق و درد سینه می‌شود. آب گرم حل کننده و نضج دهنده و خارج کننده مواد زیادی از بدن و مرطوب کننده و گرم کننده بدن است. نوشیدن آن فاسد کننده هضم و شل کننده معده است و عطش را به سرعت تسکین نمی‌دهد ولی بدن را لاغر و باعث امراض بد در بدن می‌شود. اما برای پیرها، صرعی‌ها و دارای سردرد در اثر سردی صالح است.
آب چاه و قنات: آب چاه لطافت آن کم است و آب قنات سنگین است و لازم است از آن ننوشید بلکه شبی را در بیرون در هوای آزاد رها کنید. آب باران از سایر آب‌ها مرطوب‌تر لطیف‌تر و نافع اما سریعا عفونی می‌شود.
آب برف و یخ: که برای افراد گرم مزاج نافع است و باعث تسکین التهاب قلب و حرارت معده می‌شود، برای پیرها و عصب و افراد ضعیف الجسم مضر است و باعث ورم احشای داخلی می‌شود.
آب دریا: غسل با آن باعث از بین رفتن آفات جلدی بدن و نوشیدن آن مضر و باعث لاغری و اسهال و ایجاد حکه و چرب و نفخ و عطش شدید می‌شود. برای معده خیلی بد است. مسهل شکم و بخارش برای سردرد و کری و آب آوردن شکم نافع است. حقنه آن جهت دل پیچه خوب است.