کتاب ادب الطبیب – باب دوم
گفتاری در برانگیختن بر مصالح اعضا(قلب)
لازم است که بر طبیبی که به امر صلاح قلب توجه شدید کند چون آن معدن زندگی و محل روح حیوانی است و منشاء حرارت غریزی و از آن اوج حیوانی به عروق نبض دار محیطی سرازیر میشود به سایر بدن می رسد و از خون پاک و لطیف آن به شبکه عروق مغزی می رسد همراه با قوۀ حیوانیه تا آنجا تحولی ایجاد کند و آنرا تهذیب کند پس خون برای مغز غذا است و برای روح حیوانی و انسانی نیز مقوی است.
و خدا قلب را به شکل صنوبری خلق فرمود مثل جوهر آتشی که در آن آتش افروخته به جهت اصلاح قلب از دو اصل کمک می شود:
- از آنچه در خارج از هوای روح آتشین با کمک روح حیوانی درون آن کمک می شود.
- با خونی که بوی وصل است و آن را تغذیه می کند و باعث رشد نیروی حیوانیه آن می شود و حرارت غریزی وی همانطور که آتش روغن را می پزد و آن را حفظ می کند.برای همین (104↓) لازم است بر طبیب که چه غذایی که از طریق خون تولید می شود، توجه کند و به این دو اصل لطیف توجه وآن را اصلاح کند پزشکان قدیمی بیان کرده‌اند که قلب آلت نیروی غضب است و با اصلاح آن باعث برون آمدن این نیرو و اعتدال اخلاق و ضعف نیروی غضب می شود چون خون صاف کننده از نیروی نفسانی مغز پاک کننده آن است.
و با فساد قلب نیروی غضب نیز به فساد می رود و اخلاق فرد درنده خو میشود. پس کسی که به آن استدلال می کند اول باید به حالات قلب توجه کند بعد به سایر اعضاء بدن و نیز علم نبض عروق برای طبیب جهت حفظ سلامتی و معالجه بیماریی، علمی بسیار نافع است.
جالینوس گفته: « آن خبر کننده از درون است که دروغ نمی گوید»