قاموس مداوا با غذاوگیاه
اثر دکتر احمد قدامه
انتشارات النفائس بیروت،
ترجمه دکتر محمد حسین ورپشتی
71) جزر=هویج La carote (The carrot)
گیاهی است زراعی از تیره ombelli Fere که هشت گیاه در این تیره است مثل هویج، گشنیز، زیره، زیره سبز، شوکران و غیره.
انسان از قدیم آن را می‌شناخت و یونانیان و رومیان در شروع عصر تولد حضرت مسیح آن را می‌شناختند و در عهد ملکه الیزابت آن را به عنوان سبزی برتر شناخته و در قرن 16 مصرف آن وسیع شد. داستان های زیادی دربارۀ آن گفته شده مثلاً گفته اند: کلم باعث خارج شدن بادهای بدبو می شود و هویج از خجالت سرخ میشود اما ما می‌دانیم که سبب رنگی هویج کاروتن موجود در آن است.
در سال ۱۶۰۹ هویج از اروپا به آمریکا شهر ویرجینیا برده شد و در ۱۶۲۹ به شهر نیو انگلند و از آنجا به سایر نقاط آمریکا برده شد و در مناطق زیادی کشت شد و زارعان آن در کشت خود به صورت تفننی آن را می کاشتند و انواع جدیدی از آن به وجود می‌آوردند مثل هویج سرخ و سفید و زرد و نیز در شکل و حجم ها و طعم های مختلف.
هویج غذای خوبی برای حیوانات به خصوص اسبان و انسان است. اعراب نیز از قدیم آن را می‌شناختند ابن رافع در شعر خود و عبدالرحیم المهدی اینگونه گفته اند:
« انظر الی الجرز البدیع کانه- فی حسنه قضب من المرجان /
اوراقه کز برجد فی لونها- و قلوبه صیغت من العقیان».
در طب عربی مصرف آن جهت رفع بعضی بیماری ها مثل برطرف کردن ورم لوزه ها در اطفال، شفا دادن یرقان، تقویت معده، باز کردن سدد کبدی، هضم غذا اگر با عسل بپزند و پاک کردن رحم و سرد کردن معده و دفع باد ها و مصلح در افراد مرطوب و گرم مزاج و بذر هویج به صورت خیسانده در آب در طرد باد های شکمی و مدر بول و گفته اند این خیسانده ضد نیش حشرات و نیش مار است و نیز نافع در امراض کلیوی و اخراج سنگ و درد ساقها است. برگ آن جهت ضماد زخم ها نافع است.
در طب جدید:
در هویج مواد مغذی زیادی کشف شده و برای این به آن پادشاه سبزیجات گویند هویج حدود ۸۸ درصد آب و 9 درصد قند و 3/.% مواد چرب و 06/0 درصد مواد ذرات پراکنده است.
هویج دارای گوگرد، منیزیم و فسفر و پتاس و سدیم و کلر و ویتامین Aو BوCوD وpp است و از بقیه سبزیجات بیشتر است. از قدیم اطباء آن را جهت برص و ورم پا وبذر آن را برای هیستری و مغز آن را جهت زخم و اگزما و برگ آن را در جروح و پاک کردن کبد به کار می‌بردند. میزان آب هویج به میزان ۲۰۰ گرم در روز کافی است.
خواص آن هویج مسهل، دافع کرم و در پختنی ها از همه زودتر هضم میشود و باعث افزایش پتاسیم خون می شود و باعث رفع اضطراب می گردد (کمبود پتاسیم اضطراب آور است)
خوردن 2 کاسه بزرگ آب هویج هر روز فرد را لطیف الخلق می‌کند و املاح شیمیایی را جذب بدن می کند و کمبود پتاسیم را جبران, کاروتن موجود در آن باعث افزایش حدت دید و صفادهنده دید جلویی می‌گردد.
هویج به خاطر وجود ویتامینA زیاد مقوی دید و باعث تسریع رشد اطفال می گردد و باعث افزایش وزن آنها و آرامش اضطراب قلب آنها می‌گردد. در کسانی که چاقند، چاقی آنها را زیاد نمی کند چون ارزش و کالری کم دارد در اکثر بیماری های مفصلی مثل روماتیسم به خاطر زیادی آبی که دارد مفید است و در افراد بی اشتها نیز مفید است. توصیه شده که با گوشت تناول شود. آن با کنگر بهترین سبزی برای کبد است. نیز برای کسانی که با فکر کار میکنند و باعث از بین رفتن خستگی در اثر نور مصنوعی می شود در زنان جهت لطافت پوست و تقویت مو و ناخن مفید است.
در افراد دیابتی خوردن زیاد هویج ممنوع است ولی قند آن را در افراد ورزشکار و جوانان و زنان حامله مفید است. شوربا با داروی مهم اسهال کودکان است که مدت دوساعت هویج را (به نسبت یک کیلو در 5/1 لیتر آب) روی آتش می پزند و به آن ۳ گرم نمک در طی روز به جای شیر به طفل میدهند.
دادن هویج در صبح ناشتا جهت پاک کردن کلی و تنظیم روده و حفظ کبد و چشم مفید است. یک هویج گرد یا بلند را انتخاب کنید. هویج خوب از روی رنگ روشن و برگ و پوست تازه آن برخلاف هویج مانده که پوست آن خشک و لبش برگشته و کر شد و برگش از بین رفته که این هویج مانده سخت و بی‌فایده است. می‌توان به هویج، روغن زیتون و آبلیمو افزود تا سختی آن از بین برود. آبپز هویج با جعفری خرد شده و کمی کره در رژیم های غذایی شدید به کار می‌رود. اضافه کردن پیاز به غذای هویج باعث هضم آسان و قوی شدن کبد میشود .اکنون در آمریکا پودر هویج به صورت کپسول آماده است و فواید هویج تازه به فرد می دهد. در بازار انواع معجون ها براساس هویج آماده است که جهت تغذیه جلد صورت و جلوگیری از چروک مصرف میشود.
290)الیوسفی= Le mondarinier(The mandarin tree)
درختی از تیره پرتقال به نام Citrus-nobilis که اروپایی‌ها به آن مندرین گویند و در شرق دور به صورت میوۀ بزرگ به نام یوسفی گویند به خاطر نام یوسف افندی که کشاورز ارمنی و مدیر باغ‌های شبرا در مصر در دوران محمدعلی کبیر بود. او را به فرانسه فرستادند تا جهت توسعه مزارع تحقیق کند و او یک درخت مندرین را از ایتالیا به مصر آورد و کاشت و منسوب به او شد .گویند موطن اصلی هند است بعد به جاهای دیگر منتقل شد اما اعراب آن را نمی‌شناختند برای همین در کتب اعراب دیده نمی‌شود.
کشت یوسفی در ژاپن و جنوب اروپا و آمریکا و بعد فلسطین و لبنان و مصر انجام شد گفته‌اند به خواص آن مثل خواص پرتقال است اما از نظر مواد معدنی کمتر، آن برای هاضمه آرامش بخش که به خاطر وجود برم در آن است.