قاموس مداوا با غذاوگیاه
اثر دکتر احمد قدامه
انتشارات النفائس بیروت،
ترجمه دکتر محمد حسین ورپشتی
106) خیار Le Cancombre (The Cucumber)
گیاهی کاشتنی از تیره خیار که خیار چنبر، خربزه و کدو و هندوانه اباجهل نیز در این گروهند. نام دیگر آن القَثد است.
در تاریخ: از حدود ۴ هزار سال پیش کشف شده و در کتب عبری و فرعونیان و رومیان نام آن آمده، ارسطو فیلسوف یونانی توصیه می‌کرد که زنانی که مشغول به بافت پارچه هستند, مرتب خیار بخورند تا حرارت آنها کم شود.
در قرون وسطا توصیه می‌کردند که در فرش اطفال تب دار، خیار بنهند تا حرارت تب را به خود جذب کند.
گفته اند: اصل آن از هند است و به آسیا و بعد قاره های دیگر منتقل شده و در اروپا در قرن ۱۷ زراعت آن زیاد شد گل های آن یک شکل و انواع زیادی از آن به صورت خیار کوچک یا بلند و کلفت بوجود آمده است.
اعراب از قدیم را می‌شناختند و در کتب طبی آنها آمده و شعرهای خود را به آن زینت می دادند از جمله ابوهلال عسگری دربارۀ خیار گفته: « زبر جده فیها قراضه الفضه- فان رجعت تبرأ فقد خس امرها»
« تلم بنا طورین فی کله حجه- فیکثر فینا خیرها ثم شرها»
اطباء قدیم گفته اند: بهترین چیزی که میخورید لب خیار است چون سریع الهضم است و زیاد پخش میشود و موافق کبد و معده ملتهب بیمار است وچون از او کمی بخورید دهانتان خوشبو و بوی آن مسکن آثار حرارت زیاد است
آن باعث نشاط نیروی انسانی، بذر آن نافع در ورم کبد و طحال و درد ریه زخم آن مدر بول زیاد و دفع سنگ مثانه است در یرقان نافع و نوشیدن آب آن با شکر مسهل معده است .بهترین آنکه باید انتخاب کنید نوع کوچک با دانه های زیاد و نازک است و توپر اما ضرر آن ایجاد بلغم غلیظ که به عصب معده ضرر می‌زند و ایجاد بادهای غلیظ روده می کند و مصلح آن عسل و کشمش است
ارزش غذایی آن: آن دارای ویتامین های A و B و C و مقادیر کم کلسیم و فسفر و گوگرد و آهن و منگنز دارد و مثل بقیه سبزیجات سرد کننده در اسید های زائد و راحت کننده بدن از این اسیدها است.
ارزش غذایی آن کم ( ۱۰۰ گرم ۲۰ کیلو کالری) و آن پر کننده معده در کاهش اشتها و سخت هضم است و ۸ ساعت در معده می ماند گفته اند که کیموس ایجاد شده از آن سهل کننده هضم است ,اگر به اعتدال خورده شود. چون قند ندارد دیابتی ها از آن میخورند و چون حاوی ویتامین و گوگرد است ,در زیبایی صورت و مو و ناخن از آن استفاده می‌کنند.
اما اطفال و پیران و کسانی که از بیماریی برخاسته اند, نباید بخورند ,چون هضم آن مشکل است و نیز کسانی که سختی هضم دارند و دلپیچه و امراض کبدی و ضعف جهاز هضم را دارند ,نباید بخورند.
گفته اند: اگر خرد شده آن را در شیر مانده یا تازه دوشیده بریزند, مسکن عطش است و باعث تخفیف عصب است.
زیادی آن در دیابتی ها مفید جهت پاک کردن بدن از سموم و فشردۀ آن گرم کننده بدن است.
در طب جدید:
دربارۀ خیار گفته اند: آن مدر بول، تصفیه خون، از بین برنده ادرار اسیدی مسکن سردرد حاد است و خوردن آن در مسمومیت، دلپیچه، تهییج روده، نقرس درد مفاصل درد کولون مصرف می شود.
در حالت تهییج روده آن را باید بپزند و نیز در تعدیل مجاری صفرا و خون به کار می‌برند.
اگر هضم مشکل بود، باید در طی ۲۴ ساعت کم کم از آن با نمک دریا بخورند تا عصارۀ آن از بین نرود. از بذر آن مشروبی تهیه می کنند که در سرفه مفید است و در سوزش ادرار و بیماریی سینه و التهابات نیز مفید است.
در زیبایی:
خیار در استفاده خارجی در جرب و حکه شدید و خشونت جلد و ورم پلک ها و احتقان صورت به کار میرود. اگر کسی لطافت پوست را بخواهد، صورت خود را با آب خیار بشوید و در درمان چروک پوست، پوسته خیار را بالای صورت روی گونه ها نهید و جاهایی که چروک دارند و تا از بین رفتن آنها این کار را تکرار کنید.
نیز جهت از بین رفتن سردرد و کک و مک، تراشه هایی از خیار در شیر تازه چند ساعت بماند، بعد صورت خود را مرتب با آن بشوئید. در رفع چین و چروک صورت، باید مقادیر مساوی از خیار و کدو و خربزه زرد بگیرید و یک قاشق بزرگ آن را در شیر یا کرم بریزید و مخلوط کرده بعد به صورت بمالید و نیم ساعت بمالند بعد با آب گل سرخ بشوئید و این کار را چندین بار انجام دهید.
در احتقان صورت، یک قاشق بزرگ از آب خیار با یک قاشق از کرم، سفیده تخم مرغ برف مصنوعی خوب زده شده بعد از مخلوط کردن ۲۰ پیمانه از آب گل سرخ و ۲۰ پیمانه از رنگ بنجوان چندین بار صورت را بشویید.