قاموس مداوا با غذاوگیاه
اثر دکتر احمد قدامه
انتشارات النفائس بیروت،
ترجمه دکتر محمد حسین ورپشتی
274)المنقوعات=خیسانده ها (The ptisan)
از زمان قدیم حیوانات وحشی به غریزه متوجه شده که بعضی گیاهان باعث کاهش درد یا شفا می‌شود و انسان ابتدایی دانست که بعضی داروهای ساده شفا دهنده هستند که به شکل جوشانده یا نوشیدنی استفاده می‌شوند.
بلینی در کتاب خود اشاره کرد که جوشانده نعناع یا خیسانده آن در سردرد مصرف دارد و راهبان عصر وسطی در کنیسه خود به مراجعین خود توصیه به خوردن خیسانده نعناع جهت نیکویی صدایشان می‌کردند و کاهنان پیر گیاه شاه پسند وحشی را در تسکین دردهای عصبی و تب توصیه می‌کردند.
ویرجیل شاعر در قصائد خود گفته که طعم آویشن برای او مثل طعم عسل است و در هر سرزمینی ساکنین آنجا به ترکیبات خود اعتماد داشته‌اند.
چگونه خیسانده گیاهی را حفظ کنیم:
فرض بر آن است که خیسانده گیاهی از انواع گیاهان بی‌ضرر است و از بعضی اشیا گرم مزاج گرفته شده و با شکر شیرین شده، به قصد تسکین درد معده یا پاک کردن کلیه‌ها معروف است که خواص خیسانده یا جوشانده گیاه از گیاهان مجرب گرفته شده و با خوردن آنها تناسب وجود دارد و اگر کسی به آن گیاه حساسیت داشت نمی‌تواند بخورد باید از آنها دوری کند و اگر بدن او با خیسانده مطابقت داشت موارد زیر باید اجرا شود.
- خیسانده گیاهان تازه لازم است که آنها را بچینند و زمانی که می‌خواهید آن را بخیسانید در صبح ناشتا یا بعد از غروب آفتاب باشد اما در موقع نیمروز و زیر آفتاب نباید آن را چید.
- اگر گیاه را در آفتاب خشک کرده‌اید، بسیاری از خواص و عطرهایش از بین رفته لذا واجب است در مکانی سایه با تهویه مناسب آن را پهن و رها کنید و گل‌ها را بر یک ورق یا لوح چوبی بزرگ پهن کنید تا آفتاب نخورد بهتر است.
- هرگاه گیاهان را از محل فروش یا از داروخانه خرید می‌کنید لازم است که تاکید کنید آنها نتیجه گیاهان همان سال است یا نه چون گیاهان قدیمی بسیاری از خواص و فواید خود را از دست داده‌اند.
- لازم است که گیاهان جهت جوشاندن در کیسه‌های کاغذی یا قوطی یا کارتونی باشد و اهمال در حفظ آنها باعث از بین رفتن عطر و خصایص آنها به سرعت می‌شود. بهتر است که حفظ آنها در ظروف بلوری با درب محکم باشد و از بیرونشان با رنگ زرد یا سبز یا سیاه پوشیده باشد
آماده کردن خیسانده‌ها:
سه روش جهت آماده کردن خیسانده‌ها است:
1) گیاه را در ۱۲ ساعت در آب جوشیده قبلی، نهاده و این روش بهتر است برای ریشه‌ها و پوسته‌ها
2) گیاه را در آب سرد نهند و مدت ۱۰ دقیقه بجوشانند و اگر این جوشیدن به ۲۰ تا ۵ دقیقه ادامه یافت، جوشانده به دارو تبدیل می‌شود، این روش جهت دمبرگ‌های گیلاس و امثال آن به کار می‌رود و این روش قوی جهت ادرار بول است.
3) ریختن آب جوش بر گیاه و ترک آن برای مدتی از ۱۰ الی ۲۰ دقیقه بر حسب نوع گیاه و این روش جهت گل‌های توخالی مثل چای و نعناع و زیرفون و گل پرتقال به کار می‌رود (بهتر است ظرف قبل از دمنوش، خود گرم شود و بعد آب جوش را بریزند و از آتش دور کنند، چون اگر آن را در حال جوش گذارید عطر و خصایص آن از بین می‌رود و نوشیدن از خیسانده گیاه دو کاسه بعد از غذا است و حتی به اطفال هم می‌توان داد.