قاموسنامه – خرنوب و خفچه

قاموس مداوا با غذاوگیاه

  اثر دکتر احمد قدامه

انتشارات النفائس بیروت،

 ترجمه دکتر محمد حسین ورپشتی

 

98) خرنوب Le Carauber (The Carbo tree)

درختی از تیره گل ارغوان که میوه آنرا خرنوب گویند و از آن مادۀ دوشاب یا شیره را استخراج می کنند و با کوبیدن آن آردی می گیرند که در بعضی بلاد با آن نان می پزند. موطن اصلی آن سوریه است و در سرزمین های کنار دریای مدیترانه از قدیم کاشت می شده، درخت آن همیشه سبز است و در پاییز گل می دهد و بهترین آن آنکه در تخته سنگ های توخالی می روید و میوه اش هم بسیار است.

آن حاوی 50% شکر و صمغی بنام « تراجاسول» است. بذرهای آن اگر کوبیده و آرد شود ارزش غذایی زیاد دارد و در بعضی بلاد به نسبت 25% داخل نان می کنند.

از نظر اطباء عرب: آنها گویند: بهترین خرنوب شامی است که سخت هضم است و به سرعت از شکم خارج نمی شودو نوع خشک آن شکم را بند آورد و برای ریه و سینه بد است .

برای معده مقوی است و مدر اما عصیر آن شکم را روان و برای کیسه صفرا نشاط آور و چون بر زگیل مالند، آنرا از بین برد و آن در نزولات سینه و تب بکار می رود و از آن قهوه ای سازند که بنوشند.

در طب جدید:

از خرنوب ها مادۀ لزجی شبیه عسل سیاه استخراج کرده اند که آن را با ارده صاف نشده می خورند و غذایی مفید است و در آن قند و املاح معدنی است و جهت توقف اسهال شیرخواران توصیه شده اما افراد بزرگ باید پرهیز کنند از زیاد خوردن آن .

مقادیر زیاد آن به درمان اسهال خونی و اسهال معمولی کمک می کند. آب پز خرنوب بعنوان مرطوب کننده و تعدیل کننده اسیدهای هاضمه است. چوب آن در صنعت مصرف دارد و روی چوب آن نقش های زیبا کننده کاری می کنند دانه آن در کشیدن ادویه جات و طلا کاربرد دارد. اسم خرنوب در لغت مصر قدیم یعنی قیراط است و از آن لغت قیراط را گرفته و همه گیر شده.

 

 

120) زعرور=خفچه L,aube pine (The Haw thorn)

جنسی از تیره گل سرخ که انواع زیاد دارد. نام میوۀ آن به نام Azerale که از کلمه اسپانیایی A cerola است در عربی زعرور و فارسی خفچه است.

در طب قدیم:

به عنوان قابض، جهت معده نیکو، بند آورنده شکم، تسکین خون و صفرا و تا خوب نرسیده نباید خورد چون باعث قولنج می شود. نوع بری یا کوهی آن جهت غثیان و غش کردن مقوی معده و کبد و بستانی آن مرطب، برای معده بد است و باعث بلغم میشود.

 در طب جدید:

گل و میوۀ آن جهت تمدد اعصاب، هیجانات شرائین، مقوی قلب با استفاده از جوشاندۀ روش‌های یک قاشق کوچک از گل آن در یک کاسه آب سه بار در روز به مدت ۲۰ روز در ماه و جوشانده پوسته آن در کاهش تب و جوشانده میوۀ آن که خشک باشد (۳۰ گرم در لیتر) توقف اسهال شدید و جوشانده گل آن با شکر یا عسل جهت زخم حنجره مفید است.(امروزه از عصاره ان در بیماریهای قلبی وفشار خون بوفور استفاده می شود.مترجم)