قاموس مداوا با غذاوگیاه
اثر دکتر احمد قدامه
انتشارات النفائس بیروت،
ترجمه دکتر محمد حسین ورپشتی
62)توت La marier (The mulberry)
جنس آن از تیره یوروتیکاسیه و زیرشاخه توتها است وآنها را جهت چیدن میوه اش می کارند برگ آنرا کرم ابریشم میخورد. درختان آن ها کوچک و بزرگ و زیاد دارد و به همۀ میوه ها توت گویند مثل سپید، شامی، سرخ و غیره.
پس درخت توت سفید کوچک و میوه اش سپید و وطن اصلی آن آسیا است که بعد به اروپا و آمریکا برده شد آن هم به خاطر استفاده از برگ آن توسط کرم ابریشم. اما میوۀ آن کم بها است و در اروپا از ریشه اش یک شیرۀ زرد می گیرند. درخت توت سرخ بزرگترین درخت توت است و میوه اش سرخ مایل به سیاه است و جز حیوانات کسی از آن نمی خورد ولی از چوب آن استفاده زیاد میشود.
درخت توت سیاه معروف به شامی از درختان زینتی است و میوه اش سرخ یا سیاه مایل به قرمز است موطن اصلی آن آسیای صغیر و ایران است و در قرن ۱۲ به اروپا برده شد و در آمریکا وطن گرفت و در ولایات جنوبی زیاد کشت می‌شد. ذکر آن در انجیل آمده و از انار معروفتر و میوه اش ترشی قابض است. در اشعار عرب هم آمده از جمله ابن رومی دربارۀ توت شامی گفته « و مختضبات من نجیع دمائها- اذا جنیت فی بکره الغدوات
تکاد بان تغطا اذاما لمستها- فارحمها من سایر الثمرات»
اطباء قدیمی از آن گفته اند: ابن سینا فرمود: « توت دو نوع است 1)نوع فرصاد شیرین که جانشین انجیر در رسیدن است مگر آن را به عنوان غذا بخورید، پس کم گیرید که آن خون را فاسد و برای معده بد است.
- المز به نام توت شامی که قابض و سرد کننده و عصارۀ آن قابض و ترش است و ورم های دهان و حلق را حبس می کند و واجب است که همۀ انواع آن را قبل از غذا بخورید.
نوع شامی برای معده سرد مزاج صفراوی بد نیست بلکه اشتها به غذا آورد و به سرعت از معده خارج میشود و آن که دارای طعم تلخ و گس است و بانمک خشک کرده اند باعث حبس بول شود. همه انواع توت مدرند و عصارۀ آن تلیین شکم دهد و اگر برگ آن را بپزند با برگ انگور و انجیر سیاه و آب باران باعث سیاهی مو میشود اگر توت سیاه را خشک کنید به جای سماق می توان مصرف کرد و برگ توت سیاه مانند ورم حلق و زبان کوچک میشود و خودتوت مقوی معده و مدر بول و تقویت پیه کلیه است».
در طب جدید:
میزان انرژی توت ۵۷ درصد می رسد و در آن پروتئین، مواد چربی و قلب و کلسیم و آهن و مس و گوگرد و پتاس و فسفر و کلر و منگنز و انواع ویتامین های A و C و تانن و اسید سولفوریک است.
از خصوصیات توت 1)مقوی 2) مرطب 3)پاک کننده و ملین 4)سبز و نارس قابض و ضد کرم خوردگی و ضد وهن و خون دماغ و بی اشتهایی و ضد التهاب روده و عمل سینه است.
روش مصرف:
1) توت رسیده ضد بی اشتهایی 2)آب توت ضد اسهال 3)غرغره به عصیر ضد زخم دهانی و التهاب غشاء دهانی 4) جوشانده برگ توت ضد دیابت 5) توت شامی جهت کسانی فقر خون و ضعف کبد و سرفه دارند و در ورم حلق و لثه و جهت کاهش تب و عطش و حصبه و آبله 6) نوشیدن آب تازۀ آب بدون قند چند بار باعث رشد پیه ورم کلیه و نوشیدن شراب آن در رطوبت رساندن التهابات دهان اطفال و کاهش تب 7) غرغره با آب آن جهت بهبود زخم سینه 8) خوردن مقداری از آن قبل از غذا باز کننده اشتهاء و تلیین معده 9) زیادی آن اذیت کننده اعصاب و سینه و باعث بی اشتهایی شدید میشود.
مزایای توت بری:
این نوع که در ترکیب آن انواع تمشک و گیلاس است و آن غنی از اسید سیتریک است و قابض و مزه آن شدیداً ترش و از مزایای آن قطع عطش است .اگر قبل از غذا بخورند باز کننده اشتهاء و پاک کننده خون است .اهم عناصر آن:
1)قند 4/3% 2) پکتین9/0% 3) انواع اسید ها 4)ویتامین A و سی 5) مواد چربی املاح و صمغ 6) روغن گیاهی و مصرف آن مثل توت معمولی است.
63) توت علیق=توت ستوران Le Framboisier (The raspherry-tree)
درختی از تیره گل سرخ که در قدیم در دنیای عرب کشت نمی شد و زارعان به آن «فرمبوازه» می گویند که اسم فرانسوی است.
درختی کوچک دارای ساقه ایستا، شاخه های قوی و میوۀ آن قرمز یا سیاه و جنس اروپایی آن که از زمان های دور در اروپا کشت می‌شده و منشا آن یونان و روم بوده و امروزه درآمریکا و اروپا در مناطق زیادی کشت میشود. ان شبیه گیلاس در خواص آن است و حاوی:
اسید سیتریک، اسید سالسیلیک(=بید) بعضی مواد چرب، غنی از کلسیم و آهن و فسفر و معادن و ویتامین سی و موادی که در مبارزه با تب، بیماری ادراری، معده و روده و روماتیسم مفصلی و دیابت و دفع کرم روده مفید است. از آن شرابی می سازند که به جد ضد بیماری دهانی است به صورت غرغره و امراض کبدی و از جوشاندن ۵۰۰ گرم ان با ۸۰۰ گرم شکر در آب بدست می آید.
جوشانده برگ آن در دل پیچه، تشنج اعضای تناسلی زنانه مفید است. معتقدند که آن باعث تسهیل عمل زایمان و باز کردن اشتها و مرطوب کردن بدن مفید است.