قاموس مداوا با غذاوگیاه
اثر دکتر احمد قدامه
انتشارات النفائس بیروت،
ترجمه دکتر محمد حسین ورپشتی
254)اللوز= بادام Le ammandier (The Almond tree)
درختی میوه‌دار از تیره گل سرخ Rosaceas که شامل درختان زردآلو، گیلاس هلو بادام و غیره است. درخت بادام دو نوع است: 1) تلخ که برای تغذیه مناسب نیست 2)شیرین آنکه خوردنی است. وطن اصلی آن در شرق مدیترانه است و از قرون قدیمی کاشت می‌شده است.
انواع زیاد دارد .بعضی پوست نازک و بعضی پوست سخت و مغز آن دارای پوست نازک که با غوطه ور کردن در آب داغ باعث کنده شدن پوست آن می‌شده.
در لغت و شعر:
در کتب قدیمی از آن تعریف کرده اند. لفظ لوز اسم جنس است مفرد آن لوزه است و ارض ملازه یعنی زمینی که درختان بادام در آن است. گفته‌اند بادام نوعی از «المزج» نوعی میوه است که نمی‌توان جز با شکستن آن از آن خورد و گفته‌اند همان بادام تلخ است. از اسم دیگر بادام، القمروص و قمرص است و قمرص الرجل یعنی خوردن بادام در شعر هم اینگونه گفته‌اند:
ثلاثه اثواب علی جسد رطب- مخالفه الاشکال من صنعه الرب/
سه لباس است بر بدن خیس قرار گرفته و این اشکال مخالف فکر انسان و ازصنعت و هنر خدایی است
مثل مخفی کردن گناهکار در شب و روز، گرچه زندانی بی گناه باشد /
تقیه الردی فی لیله و نهاره- و ان کان کالمسجون فیها بلا ذنب»
درطب قدیم: اکثرا گفته اند:
1)بادام شیرین پاک کننده سینه باز کننده سینه سرد و آستم، پاک کننده ریه اگر با همان قدر از شکر و نصف آن از کشمش خشک بگیرند، قاطع سرفۀ مزمن است.
خوردن بادام چاق کننده، حافظ قوی، مصلح کلیه، از بین برنده سوزش ادرار، مقوی اعضاء و حفظ جوهر مغز است. بادام پوست کنده، هضم آن آسان‌تر و مربی آن در تغذیه و چاق کردن و اصلاح کلیه بهتر است. روغن آن از همۀ این‌ها لطیف‌تر و سبز آن محکم کننده لثه و مقوی معده و اگر بادام را با پوسته بخورند باعث محکم شدن لثه و بادام تازه برای درد معده بهتر است و اگر بجوشانند خشک آنرا، حلق را لینت دهد اما برای معده سنگین است و اگر با شکر بخورند زیاد کننده منی و هضم آن آسان‌تر است.
2) بادام تلخ، چیزی معادل آن نیست در از بین بردن خلط غلیظ و آستم و سرفه و ورم‌های سینه، امراض طحال و کبد و یرقان اگر با عسل بخورند و رفع دل پیچه و قولنج اگر با آب عسل بخورند و رفع دل پیچه و قولنج اگر با عسل بخورند مفید است. آن جلادهنده کک مک و لکه صورت است. اگر ریشه درخت را بپزند و بر صورت نهند و آن نافع برای درد گوش، اگر روغن آن را در گوش بچکانند و اگر سر را با آن بشویند مانع از پوسته پوسته شدن سر و مقوی دید و باز کننده سدد کبدی کمک به دفع اخلاط غلیظه از سینه و ریه می‌کند.
در طب جدید:
از تجزیه بادام سبز معلوم شده که حاوی ۸۸ درصد آب و بادام خشک 4/4 درصد دارد و مواد ازته و خشک آن 6/5% و در خشک آن 1/18% مواد چرب در نوع سبز19/2% و خشک آن 1/54% مواد قندی در نوع سبز 4/0% مواد مختلف دیگر در نوع سبز7/2% و نوع خشک 18% آن مواد الیاف در سبز آن 39/. درصد و در خشک آن 8/2درصد مواد خاکستر در سبز آن 9/. درصد و در خشک آن 5/2 درصد و روغن‌ها ۵۵ – ۷۵ درصد و املاح کلسیم و فسفر و با پتاس و گوگرد و منگنز و ویتامین A و B و کالری در صد گرم ۶۰۶ کیلو کالری است.
بادام از گردو و فندق و پسته مانده از نظر ویتامین A و B غنی‌تر است.
خواص آن:
غذای متوازن است به خصوص برای اعصاب و خشک آن جانشین گوشت است و آن ترمیم کننده جسم و پاک کننده روده و هاضم خوب اگر کمی برشته شود.
- مصرف داخلی آن جهت حامله‌ها و زنان شیرده، ورزشکاران و افراد عصبی و مبتلایان به توهم ذهنی و التهابات حلقی و راه‌های تنفسی، بیماران راه‌های ادراری و معده و روده و سل و ناقهین و کسانی که در معرض بیماریی و بی‌اشتهایی هستند و افراد با عفونت روده و دیابت
- بادام در تقویت مغز و نخاع و دستگاه عصبی و دید مفید است. آن باز کننده مجاری بول و مبارزه با بی‌خوابی مفید است.
- شیر بادام به کسانی که تشنج می‌کنند و در التهابات معده و روده و راه‌های ادراری و خفقان قلب و سرفه‌های تکراری مفید است.
- روغن بادام ضد خناق صدری، با سرفۀ متناوب و دادن سه قاشق بزرگ از آن بین وعده‌های غذایی مفید است. آن باعث دفع سنگ ادراری و معالجه اگزما و سوختگی و امراض پوستی که با روغن مالی بهبود می‌یابد و در گوش چند قطره آن را بچکانند (در سرومن) و نیز درمان التهابات عضلات پهن لگن و کاهش درد بواسیر که روغن بادام را با تخم (مثل کاچیره) مخلوط کنند.
- شیر بادام که جوشانده آن با گندم غذایی مقوی جهت اطفال است. برگ بادام شیرین با گل آن مفید در دفع کرم روده و مدر بول (جوشانده ۳۰ گرم برگ با آب و ۱۵ گرم گل آن)
- بادام تلخ در طب به شکل پماد بر محل درد سر، دل پیچه، درد کلیه و درد کبد و روماتیسم قرار می‌دهند. معجون بادام تلخ در صابون سازی جهت شستن پوست دارای اگزما و ازاله کک مک پوستی و بوی خوش برای پا و زیر بغل.