قاموس مداوا با غذاوگیاه
اثر دکتر احمد قدامه
انتشارات النفائس بیروت،
ترجمه دکتر محمد حسین ورپشتی
272)مانگو= انبه Le manguier (The mango tree)
درختی میوه‌دار از تیره بطمیه= Anacardiace که هسته آن خوردنی است و از آن مربا و مخلل درست می‌کنند. مانگو میوه گرمسیری است که در هند جز درختان مقدس است.
اصل آن از هند و از آنجا به سراسر عالم منتشر شد. در هند نامش هاریداس است.
اکنون مانگو در آفریقاو آمریکا با ۵۰۰ نوع مختلف کشت میشود. درخت مانگو دارای منظره زیبا و دائم سبز است. گل کوچک سرخ و میوه‌اش به اشکال مختلف است و لب آن پرتقالی یا سرخ یا زرد است، شیرین و طعم آن موقع رسیدن خوشبو و خوشگوار و میوه نارس آن لیفی دارای طعم ترش غیر مرغوب است.
در کتب قدیمی مثل شفا الغلیل از شهاب الدین الخفاجی بنام الانبج اورده و گفته : « اصل آن از هند با انواع زیاد و هر کدام طعمی مختلف که به آنها المنجو گویند» ابن بیطار گفته: « آن درختی است که عسل می‌پروراند و انبج همان مربا است. گفته‌اند: « اعراب اسم آن را از انبه یا عنبا به اسم انبج تغییر داده‌اند».
طب جدید:
میوۀ آن حاوی یک درصد پروتئین، ۲۰ درصد مواد قندی، 5/. درصد روغن، 5/. درصد اسیدهای و بعضی ویتامین‌ها و 5/. درصد مواد معدنی.
در طب جدید نوشیدنی انبه جهت ملینی و هاضم به کار می‌رود. بذرهای خشک و کوبیدۀ آن جهت مبارزه با اسهال و اسهال خونی و دفع کرم مفید است.
64) تین=انجیر Le Figuier(The Fig)
درختی از تیره آرتو کارپوس یا توت انواع زیاد دارد. نوع شایع آن به نام Ficus Carica یا البلس، در مصر به نام انجیر شومی است. بشر از قدیم آن را می‌شناخت و نام آن در کتب آسمانی آمده و نیز آن را جهت علاج امراض معده استفاده می کردند و فینیقی ها جهت غذا و علاج بثورات دهانی و با آب آن تب را معالجه می کردند. این گیاه از چهار هزار سال قبل در مناطق گرمسیر آسیا و آفریقا تا اروپا کشت می‌شد و بعدها به جاهای دیگر منتقل شد. پزشک یونانی سقراط انواع زیادی از آن را در کتاب خود به نام«دراسه النبات» از نوع کشت آن گفته است. هومیروس در کتاب خود گفته: « افلاطون بیشتر از همه مردم از انجیر میخورده و برای همین به آن لقب صدیق فلاسفه داده‌اند و انجیر غذای اساسی در صرعی های است و در عصر بیداری اروپا از فوائد ملینی و پاک کنندگی آن پی بردند.»
انجیر در اشعار عرب آمده مثل شعر اسامه بن منقذ:
« اما تر التین فی الغصون بدا- ممزق الجلد مائل العنق/
کانه رب نعمه سلبت- اصبح بعد الجدید فی خلق»…
و ابن قیم الجوزی در کتاب طب نبوی گفته: ابی الدرداء روایت کرد که برای رسول خدا(ص) طبقی از انجیر هدیه آوردند، فرمود: « بخورید و خود از آن خورد و فرمود: « این میوه از بهشت نازل شده و اگر بگویم که آن میوه های بهشتی بلاعجم است پس از آن بخورید که بواسیر را قطع وبرای نقرس نیکو است» و ابن قیم دربارۀ این حدیث گفته در ثبوت این حدیث باید اندیشید چون در اول حدیث گفته: انجیر در سرزمین حجاز و مدینه نبوده بلکه آنجا مرکز خرما بوده اما چون خدا در کتابش به آن قسم خورده به خاطر زیادی منافع آن، صحیح آن است که قسم خورنده به آن همان انجیر معروف باشد.
در کتب قدیمی:
اطبای قدیمی گفته اند: آن باز کننده سدد و مقوی کبد، از بین برنده با سور و سختی آمدن ادرار و افسردگی و ضد آستم و خشونت سینه و نافع در صرع و جنون و وسواس است ولی برای کبد ضعیف و طحال مضر است و مصلح آن انیسون و گردو است و برای افراد حامله و شیرده مفید است و آن کم کننده اسید ها در بدن و دافعه اثرات آنها است و جلا دهنده کلیه و مثانه از سنگ و مغذی بدن و مسکن عطش و نافع در سرفه طولانی و خوردن ناشتایی آن در باز کردن مجاری غذا به خصوص با گردو و بادام مفید است.
ابن سینا فرمود: «بهترین انجیر نوع سفید آن است بعد قرمز و بعد سیاه، نوعی از آن که خوب رسیده و خشک آن مضنج و محلل است اما با شیرینی خود به ورم کبد ضرر می‌زند و مهیج عطش است و در آب آوردن شکم نافع و پختن انجیر با اندکی خردل در حکه و گوشی که صدا میکند مفید است. شیره انجیر مسکن است و اگر زن به خود بردارد با سفیده تخم مرغ باعث پاک شدن رحم و برقراری قاعدگی میشود.»
عصارۀ برگ آن باز کننده دهانه عروق مقعد و نافع در قوباء و اگر با پوست انار مصرف شود عقربک را می برد.
درطب جدید:
مهمترین خواص آن: 1) کثیر الغذایی 2) هاضم 3) مقوی 4) ملین 5) مدربول 6) مفید در بیماری‌های سینه 7)موضعی ملطف جلد
خوردن آن جهت تغذیه اطفال و ناقهین و پیران و ورزشکاران و زنان حامله ولی افراد با هذیان یا اضطراب معده و یا بی اشتها و یا در التهابات سینه و مجاری ادراری مفید است. در استفاده بیرونی ضد زخم سینه، التهابات دهانی و زخم های جلدی نافع است. در مصرف داخلی جوشاندن150-40 گرم انجیر در لیتر آب ضد ترشحات مزمن و التهابات شعب و نزولات ریه و التهابات حنجره و مربی انجیر جهت کسانی که سختی هضم غذا دارند و یا بی اشتهایی هستند مفید است. در معالجه بی اشتهایی به روش های زیر باید عمل کرد:
- پختن 4-3 انجیر تازه در یک کاسه شیر با ۱۲ دانه انگور خشک هر روز صبح ناشتا باید بخورند.
- ۶ عدد انجیر با کمی آب در طول شب خیسانده و صبح ناشتا بخورند.
- خیسانده شاخه های کوچک درخت انجیر در آب برای کودکان مسهل است.
- جوشانده 40-25 گرم از برگ انجیری در آب و نوشیدن آن جهت سرفه و اضطراب حیض و راه اندازی قاعدگی.
- جوشانده مذکور در بالا جهت غرغره در خناق و شستن دهان در التهاب لثه
- استعمال مواد انجیر پخته در آب یا شیر بر جراحات و سوختگی و زخم و دمل
- گذاشتن شاخه های کوچک انجیر و مالیدن شیر آن در زگیل و پینه در صبح و شام آنها را از بین می‌برد.
انجیر میزان زیادی قند نسبت به بقیه میوه ها داردکه به 20در صد هم می رسد .در نوع تازه مواد ازته یک درصد ودر خشک ان 5در صد ومواد چربی در تازه ان 3/0 درصد ودر خشک ان 1/2در صد ومواد قندی ان در تازه 15تا62در صد میرسد ان در دیابتی هاو چاقها وکسانی که سوئ هاضمه دارندنباید داد اما در ورزشکاران واطفال ضعیفان وناقهین باید تجویز کرد.