قاموس مداوا با غذاوگیاه
اثر دکتر احمد قدامه
انتشارات النفائس بیروت،
ترجمه دکتر محمد حسین ورپشتی
239)الکسکس=غذایی از آرد و قیمه
طعامی از کشور مغرب در شمال آفریقا زیاد است.
فرانسویان به آن الکسکوسو و در عربی به نام الکسکس گویند که اصل آن بربری است و مغربی‌ها به آن سکسو گویند. در کتاب المعزی فی مناقب ابی یعزی آمده:«… آن را کوفته و عجین کرده و یکی کسکس یعنی به اندازه یک کف دست آرد و قیمه مخلوط کردند.» در مصر به نام الکسکسی و در شام به نام«اکسکسون» گویند که با شکر می‌سازند ساخت آن از آرد گندم و روغن و شکر با روش مخصوص خود می‌پزند و آن را نزد فروشندگان با نوعی حلوا به نام باقلوا می‌خرند چگونگی پخت و خوردن آن در کتاب قاموس طبخ آورده‌ایم:
161) صنوبر=کاج The Pine
این درخت از تیره کاج از جمله سرو و عرعر و برنج و غیره است.
انواع کاج 1) حلبی 2) قدیس یا کاج نر و صحیح آن است که کاج نر و ماده ندارد بلکه گل های نر و ماده روی یک درخت وجود دارد 3) کاج مثمر که کاشتنی است و بذر آن را می خورند و در لبنان بیشتر است.
تاریخ: در مناطق سردسیری زندگی می کند و درکوه های بلند در گرمسیر با عمر طولانی، گیاهی همیشه سبز حاوی دانه هایی که پر روغن است و انسان از قدیم می دانست که این درختان را جراحت دار می کنند و از آن روغن خوشبو سرازیر می شود و انگم کاج از آن می تراود به اسم قلفونیه که در خوشمزه کردن غذا نقش دارد و روغن دیگر به نام تربانتین که در طب وصنعت کاربرد دارد. بدر کاج غذایی مفید و خوشمزه است و در بسیاری خوراکی ها می ریزند به خصوص شیرینی ها و نان های ماشینی. فرعون های مصر آن را می‌شناختند و آثار آنها در قبور و معابد دیده‌اند .رومیان و یونانی ها در آثار کتب خود ذکر کرده اند و اعراب نیز می‌شناختند و در کتاب نوادر طلایی به نام قضم قریش و در مفردات ابن بیطار به همین نام آورده اند.
در طب قدیم: بهترین میوه کاج تازه و سپید آن است و اثر آن بیش از یک سال نمی ماند. گفته اند آن اثر از بین برنده فلج و لقوه و رعشه و خواب آلودگی و آب آوردن شکم و ضعف کلیه و مثانه دارد. میوه کاج با بلوط باعث شفای سیلان رطوبات و سنگ مثانه، تضعیف بواسیر و درد مفاصل است. پختن آن از بین برنده خستگی و زخم دهانی و عرق و عفونت آن و بد بوی بدن و شلی بدن و شستن در آب آن شفادهنده مقعد و رحم، پاک کننده رطوبات فاسد و حل کننده عفونات است. اگر کاج را در عسل مدت طولانی گذاریم نفع آن بیشتر و آن بهترین درمان برای سینه و زخم مانده، امراض ریه و کبد و دود آن بهترین سرمه برای برای پلک و حدت بینایی، از بین بردن جرب و سفیدک، نوشیدن عصارۀ آن سی درهم یا از دانه 10 درهم و از آب پز یک اوقیه , گرچه مغذی است, اما هضم آن مشکل و زیاد کننده منی و باعث دل پیچه و تریاق آن دانه انار ترش است.
در طب جدید: درخت کاج را جهت امراض سینه، فروکش کردن سرفه توصیف کرده اند و از جوشانده غنچه های آن به نسبت 40-25 گرم در لیتر آب سه ساعت می جوشانند و می نوشند علیرغم مزۀ تلخ آن اثر ضد عرق بدبو و طبیعی کردن ریه و همۀ بیماری‌های تنفسی دارد.
نوشیدنی طبق دستور زیر می سازند 1) 50 گرم الکل روی 50 گرم غنچه صنوبر می‌ریزند و نیم ساعت بعد آن آب خیسانده را بر آب تنها می ریزند و 6 ساعت رها می کنند بعد صاف کردن به آن شکر اضافه میکنند و در حمام ماریه می ریزند تا شراب آن ساخته شود بعد دو قاشق بزرگ دو بار در روز مصرف میکنند.
در غذا و صنعت: قدیمی ها از صنوبر آردی می ساختند که با آن نان می پختند و از بذر آن روغن می گرفتند از آن تربانتین و قطران و زفت گیاهی و روغنی که استفاده زیاد داشت، می گرفتند و آن عطری است که در نزولات سرماخوردگی و مدر بولی به کار میرود.
روغن تربانتین در صنعت و طب کاربرد دارد که پاک کننده و قرمز کننده پوست و درد دندان پزشکی به عنوان بند آورنده خونریزی در کشیدن دندان و مسکن دل پیچه و نقرس و سیاتیک کاربرد دارد.