اخلاق طبیب

رساله ابی بکر محمد بن زکریا رازی به بعضی شاگردانش

دعا و ثنا:

خداوند به تو و به نعمت هایی که در آن غرقی، بیشتری بدهد. به درستی که امیر فلانی نزد تو، دعوت کرده و تو را جهت خدمت او متعهد دانسته و به این اسباب او را ملاقات کن و این گمان نیکویی است به تو که تو را برای خود اختصاص داده و امین روح قرار داده خداوند تو را موفق کند در خدمت به او و حفظ سلامتی که او سمیع و نزدیک است.

1)سخت ترین رنگ ها طب است: بدان که برای طبیب سخت ترین کارها  1)خدمت به امرا و معالجه ثروتمندان و زنان است. طبیبی که آزاد است وقتی به طبابت می‌پردازد و خاص و عام را معالجه می‌کند، زندگی به خیر دارد و بر آنها امیر است.

اما اگر به خدمت پادشاهان در آید، چه بسا در خدمت به آنها امیری باشد، اما وقتی شاه  بیمار شد همانطور که شنیدم بعضی شاهان بیمار شدند و چون طبیب امر به پرهیز کرد، شاه گفته: « چه کار می کند وقتی مرا از آنچه اشتهاء دارم منع می کند و من آن چه ساخته است برایم و هرچه می خواهم می خورم و تو باید با علم خود ضرر آن را از من دفع کنی» و می دانی آن از محالات است و این در توان طبیب نیست، چون اطباء عادتشان مثل عادت شاهان است و دستور دادن است ولی عادت ندارند که دستوری بشنوند.

2)حفظ نفس طبیب: آنچه که بر تو واجب است اول از همه، حفظ نفس خود از اشتغال به بازیچه و طرب است و مواظبت بر خواندن کتب، شاید از تو چیزی بپرسند ناگهان و تو حفظ نباشی و جواب دادن برای تو سخت باشد و برای تو ضرر آور است.

3)مهارت طبیب: شاهان و رؤسا از مردم عادی هستند و بزرگانی هستند که با مردم بیسواد برخورد می کنند و عمر آنها را کم حساب می کنند، پس اگر سوالی از علم طب از آنها (طبیب) پرسیدند، انتظار جواب همۀ سوالهای خود را دارند و اگر مسئله ای را نفهمیدند آنها را به جاهل بودن نسبت می‌دهند و چه بسا احمق و خطاکار هم بخوانند و چه بسا عالمی زیرک باشد اما چون شاگردان وی کم و فهم آنها ضعیف باشد و مطالب آن ها را نه تنها حفظ نمی کنند بلکه به خاطر کمبود کمال آنها است، اینان فکر می کنند معرفت آنها نیز کم است بلکه معتقدند این خواندن نوعی از علم است و با این فن باید شروع کنند و آن جایز نیست که به راهی روند که ما وصف می کنیم:« فراموشی اشیاء و اغفال از آنها یا غلط فهمیدن آن»

پس مردم امی و عامی فکر می‌کنند حتی معتقدند که هرکس علم نجوم می داند پس او غیب می داند و هرکس به طب نسبت داده شود قادر است  هر مرضی را زایل و بیماریی را شفا دهد.