قاموسنامه – گل رنگ و کاجیره

قاموس مداوا با غذاوگیاه

  اثر دکتر احمد قدامه

انتشارات النفائس بیروت،

 ترجمه دکتر محمد حسین ورپشتی

 

 

204) قرطم=گل رنگ=کاچیره(ج 3 ص 3 دکتر زرگری)=l,carthameou(the Carthamus)

گیاهی زراعی صیفی از تیره کاسنی

از اسماء دیگر آن 1) بهرم 2) بهرمان 3) المریق 4) الاخریص و خریع

ساقه آن قائم، از پایین آن شاخه های متفرع و از قسمت بالایی جدا می‌شوند. ساقه استوانه‌ای که از پرزهای خشن خالی است. برگ آن بدون دمبرگ سفید و بی پرز اما با خشونت کم و گل‌های زیبا قرمز ارغوانی رنگ به نام عصفر.

گفته اند اصل آن از مصر یا هند است و به اروپا از طریق سرزمین مقدس فلسطین در طی جنگ صلیبی (به اروپا) برده شد و بذر آن را در یک عصای توخالی به روش مخفی بردند اول در فرانسه بعد به نقاط دیگر گل رنگ را اول به خاطر گل‌های زیبای آن کاشتند و از آن روغنی به نام روغن شیرین می‌گرفتند که در صابون سازی و ورنیش به کار می‌بردند و در مصر این روغن را برای براق کردن لامپ‌ها و خوردن آن به کار می‌برند و نیز تغذیه چهارپایان و دانه‌های آن جهت تغذیه طوطی‌ها به کار می‌برند.

دانه گل رنگ جهت سوخت و گل آن در بعضی غذاها جهت رنگ کردن آنها و تقلب به جای زعفران به کار می‌رود.

 در طب قدیم: بقراط گفته:« بذر گل رنگ جهت درمان اسهال و در هند و چین نیز اکنون جهت درمان اسهال به کار می‌برند. نیز جهت درمان شکم درد و شروع قاعدگی به کار می‌برند.» در اروپای جنوبی آن را جهت ایجاد اسهال به مقدار دو درهم در ۴ اوقیه آب حل شده به کار می‌برند. اطباء عرب گفته اند: دانه گل رنگ را اگر پوست کنند، باعث خروج اخلاط سوخته می شود و نیز بلغم لزج و سرفه و تنگی نفس را از بین می‌برد و نیز در باز کردن سدد و کاهش مالیخولیا و ریواس و جذام به کار می‌برند. اگر در غذا بریزند که بهتر است با مصرف شیر و بادام و بوره ارمنی و عسل و انیسیون باشد، جهت پاک کردن مغز و بدن از هر خلطی و از بین بردن دردهای مفصلی و شری و بخارات دموی به کار می‌برند. این گیاه برای معده مضر است و مصلح آن انیسون و مقدار نوشیدن آن ۱۰ درهم است.

 در طب جدید:

گرچه در طب جدید اهمیت خود را از دست داده اما آن را در بیماری‌های قلبی و چشمی و تناسلی به کار می‌برند و بیشتر آن را در دنیای تغذیه مثل ادویه‌جات و رنگ غذا و نوشیدنی کاربرد دارد. اثر آن مهیج و نیکو کردن وضع آدم است.

قرع=رجوع شود به قسمت یقطین(=کدو)

 

178)عصفر=گل کاجیره les fleurs de carthame

 

بعضی فکر می‌کنند آن زعفران است. در حالی که زعفران گیاه دیگر است. گل کاجیره در رنگ کردن برنج که با بعضی خوراکی ها مثل بادمجان و برگ مو پخته شده به کار میرود. از آن گیاه رنگ قرمز جهت لباسها استخراج می شود و به خصوص جهت حریر و نیز از آن رنگ قرمز تنک یا شفاف و قرمز تیره می سازند و نیز در صنعت صابون پزی و روغن گیری و چراغ سازی به کار میرود.

اطباء آنرا در ضد یرقان،مسهل، از بین بردن لکه های پوستی و کک و مک و قوباء(لکه های سفید صورت) به صورت شستن یا جوشانده یا آبپز به کار می‌برند. در هند جهت دردهای روماتیسم و زخم های بدخیم به کار می برند.