قاموس مداوا با غذاوگیاه
اثر دکتر احمد قدامه
انتشارات النفائس بیروت،
ترجمه دکتر محمد حسین ورپشتی
35) بصل=پیاز L,orignon (the onion)
این گیاه از تیره زنبق =liliaceesکه نام علمی آن Allium cepa است انواع زیاد دارد. بوی آن تیز و طعم آن از تره تندتر و معروف است.
در تاریخ: فراعنه مصر آن را میشناختند و آن را مقدس می دانستند به آن قسم میخوردند و نام آن را در نوشته های دیوار اهرام مصر نوشتند. آنها آن را در تابوت مردگان می گذاشتند با گندم مومیایی شده به خاطر اعتقادی که داشتند این کمک به میت است هرگاه زنده شود. و نیز در مواقع عید خوردن آن را حرام می دانستند، چون اشک های آنها را جاری میکند و این روزهای شادی بود.
پزشکان فراعنه و توصیه پیاز میکردند در تهیه غذاهای مقوی برای کارگرانی که اهرام یا میخواستند بسازند و نیز آن را جهت ادرارآوری و اشتها آوری و تقویت فرد توصیه می کردند یونانیان نیز مقدس می شمردند و اطباء آنها جهت عده زیادی از امراض آن را توصیه می کردند. اعتقادات قدما حول خرافات زیادی بوده از جمله آنکه پوسته روی پیاز نشان دهنده پیشگویی آب و هوا بوده و اگر آن پوسته چندتا و نازک و شفاف باشد، نشان دهنده زمستان سخت است.
موطن اصلی آن اختلاف است. اولین جایی که آن را شناختند زمینهای بین النهرین و اراضی بلوچستان بوده، بعضی گفته اند وطن اولیه آن جنوب روسیه بوده و بعد به بقیه زمین منتشر شده و از آسیا به اروپا و آمریکا رفته، ولی آنچه مهم است آن که در تمام قاره ها وجود دارد اما مصرف آن در غذا محدود به بعضی مناطق است.
در طب قدیم: علمای قدیم به خواص پیاز پرداخته اند و گفته اند خوردن آنچه پخته و یا خام است در سرازیری آب پشت در اثر ضعف نافع است.
- آن باعث سرخی صورت، دفع ضرر سموم 2)تقویت معده 3)تهییج جنسی 4)لطیف کردن بلغم و باز کردن سدد 5) تلیین معده 6)شفا از دا ی ثعلب(= گری) 7)پخته آن جهت سرفه و خشونت سینه 8)درد پشت و ورک نافع است9) آب آن اگر با عسل سرمه کنند در ضعف دید و اشک ریزش نافع 10) اگر در گوش چکانند جهت سنگینی گوش و جریان چرک آن نافع گفته اند که زیادی آن ایجاد خلط بد میکند و سردرد آرد و باعث فراموشی و بد بویی دهان و تنفس می شود.
آقای داوود انطاکی گفته: « آن باعث گشودن سدد و تقویت شهوت میشود به خصوص اگر آن را با گوشت بپزند و باعث رفتن یرقان و مدر بول و حیض می شود».
اما خوردن آن در تابستان سردرد آرد و مضر گرم مزاجان است و خوردن کباب پز آن معده را می گزد. بهترین نوع آن پیاز سپید و مستطیلی است و بدترین آن قرمز و گرد آن است.
رازی گفته: « اگر در پیاز سوراخی ایجاد کنید، سوزندگی آن کم و معده را قوی گرداند و شهوت را زیاد قوی می کند» ابن بیطار گفته: « پیاز شهوت به غذا را زیاد میکند، ملطف و عطش آور و ملین شکم است اگر پخته شود، بول را به شدت سرازیر کند، زیاد کننده شهوت جنسی است. اگر پیاز با آب پخته شود ونیز گردوی بو داده (کباب پز) و پنیر پخته بوی پیاز را ببرد».
ابن سینا فرموده: « پختن غذا باعث ازدیاد خواص غذایی پیاز میشود» از نبی اکرم(ص) روایت شده که ایشان امر کرد به خوردن پیاز و آن را بپزند تا بوی آن رود و نهی فرمود از خوردن سیر و پیاز هنگام رفتن مسجد به خاطر آنکه بوی آن نمازگزاران را اذیت میکند.»
در طب جدید: خواص آن در طب جدید 1)پاک کننده خون تنظیم جریان خون 2) مدر بول 3) از بین برنده بی خوابی 4) و نافع در ضمادهای زخمها 5)نافع در بیماریهای کبد و کلیه و نیز روشن شده که آن باعث کشتن میکروب ها به خصوص تیفوس میشود و بخور آن با آن میکروب زخمهای عفونی را می کشد و آن کشنده تخم انگل ها است. پزشک مشهور جرج لاکوفسکی درمجله علمی« برای هر چیز» فرانسوی گفته: « مصرف پیاز برای بیشتر بیماری ها مفید است برای سرطان و نتایج نیکویی داد و توصیه میکنم که از آب پیاز که در اثر فشردن یا کوبیدن خارج شده زیر پوست بزنند و کسانی که میتوانند پیاز را خوب هضم کنند بدون سختی باید با نان و پنیر بخورند یا با ترب و روغن زیتون» و نیز ذکر شده که آن باعث طول عمر می شود. در بعضی سرزمین ها که از آن زیاد می خورند مثل بلغارستان،در آن ها سرطان بندرت دیده میشود و زیاد عمر می کنند. اما با آنکه اهل قفقاز و روس این پیاز را می خورند اما معدل عمرشان به بلغارستان نمی رسد و لذا معتقدند که در ازای عمر در بلغارستان با خوردن سبزی و میوه جات و پیاز زیاد و شیر ماسیده و نان کامل است.
فواید غذایی: اما فایده غذایی پیاز که برسیب می چربد یکی وجود ۲۰ میلی گرم کلسیم است که در سیب نیست و نیز فسفر و میزان بالاتری ویتامین A و آهن و گوگرد مواد مدر بول و صفرای آن. این گیاه ملین و مقوی اعصاب مغذی برای قدرت جنسی و موثر در قلب و جریان خون و مادۀ گلوگونین که باعث کاهش قند خون میشود (تعادل انسولین) وجود دارد.
آب تخمیری آن در آب آوردن شکم، تشمع کبدی، نفخ شکمی، تورم ساقها، تجمع مایع در جنب و بعضی بیماری های قلبی مفید است.
خلاصه آثار پیاز:
1)کشتن عفونت ها در دهان و روده 2)مفید در تصلب شرائین 3) خناق 4) دیابت 5) اثر شفا در بزرگی پروستات 6)اثر در سوزش ادرار 7)غذای خوبی برای معده قوی اگر با نان کامل و پنیر باشد 8) جهت سهولت هضم که لازم است با پوست آن بپزید مواد نافع آن بماند.
خوردن پیاز براساس عادت به علت بوی خاص آن که از مواد گوگرد داراست به خصوص آلیل سولفات که ماده ای محرک است و باعث تحریک چشم می شود و باعث سختی هضم آن میشود.
این اثر با پخت پیاز از بین میرود و کسانی که سوء هضم دارند و یا درد معده, از خوردن پیاز معاف هستند. پیاز جهت پوست و مو به سبب مواد گوگرد مفید است اگر در سرکه سپید نهند، جهت پروستات علاج واقع است و باید یک استکان آنرا در صبح ناشتا هر روز بخورند.
اگر پیاز را با فر بپزند پاک و خاصیت ملین پیدا می کند و اگر پنیر و روغن زیتون به آن اضافه کنند، هضم سخت میشود. اگر یک پیاز کوچک را موقع خواب بخورید خواب راحتی می آورد و خوردن آن قبل از صبحانه باعث تسهیل هضم میشود.
حفاظت پیاز: پیاز را باید در جای خشک با تهویه مناسب نگهداری کرد و از رطوبات دور کرد. برای راحتی از بوی پیاز به دستهامالیده، باید دستها را با آب و کمی نمک شست با یک قاشق آمونیاک یا یک حبه از کلروفیل که در این آب ریخت، بعد مصرف کرد.