قاموس مداوا با غذاوگیاه
اثر دکتر احمد قدامه
انتشارات النفائس بیروت،
ترجمه دکتر محمد حسین ورپشتی
77)جوز الطیب=جوز بویا =درخت قرنفل یا بسابه= The nutmeg tree
درخت بزرگ دائم سبز از تیره گردو که در هند و سیلان و … می روید که به میوه آن جوزالطیب یا گردو پاک گویند یا جوزبوآ.
علما به این درخت لقب پادشاه درختان استوایی هم گویند چون گیاهی تنها از جنس نر آن جهت تلقیح تعداد زیادی از درختان ماده کفایت می کند. میوۀ آن زیبا که به نقشهای زیادی آراسته است که به آن شکل نظر گیر میدهد. آن مثل گیلاس و زردآلو به تدریج خشک میشود در حین رسیدن غشاء آن باز و بذر آن آشکار می شود و آن بذرها با غشاء قرمز پوشیده شده اند و بین آنها فاصله افتاده و داخل هر بذر هستهای است که به آن جوز الطیب گویند و پوسته آن یکی از ادویههای باطعم لطیف است.
نحوه مصرف: جوز طیب پوست کنده جهت خوشبو و خوشمزه کردن طعم خوراکی هاو شیرینی ها تو خالی به کار میرود در صنعت عطر و معجون های دندان یا آنکه در ظروف در بسته حفظ کنند تا موقع لزوم مصرف کنند و از آن عطری پاک و خوشبو بیرون می آید.
این گیاه حاوی مادۀ مخدری به نام میریستین است که باید بمقدار اندک استفاده کنند. روغن آن در روماتیسمی ها و ترکیبات رشد مو و تقویت نیروی جنسی و زیاد مصرف کردن آن منجر به ضعف دائمی جسمی و اضطرابات عصبی میشود و نیز در سختی آمدن ادرار و بادهای معده و تقویت دید و منع از استفراغ و سرجا آوردن طبیعت و کشتن کرم روده به کار میرود.
155) الشپلم = شلمک یا چاودار یا گندم سیاه Le seigle (The rye)
گیاهی از تیره گرامیناسه که در کتب مفردات به نام الزوان است اما از ۷۰ سال قبل به نام شیلم خوانده شد، در ترکیه به نام چاودار یا جویدار خوانده میشود. در افغان و ترکستان به صورت خودرو درمی آید اما موطن اصلی آن نزدیک دریای سیاه است اما در خرابات مصر اثری از آن نبود اما رومیان و یونانیان آنرا میشناختند.
این گیاه شبیه جو است. دانه اش شبیه گندم اما انواع زیاد ندارد، بعد از گندم بیشترین مصرف در تغذیه دارد و اگر با گندم مخلوط شود، نان آن لذیذ میشود. در اروپا بیشترین مقدار چاودار به دست میآید و مصرف هم می شود و آن پایه نان هایی است که دانه گندم ندارند به نام شوارتز بروت یا نان الک نشده.
شیلم مرطب است، رنگ آن تیره، مزه آن تلخ، غذای اصلی ثلث ساکنان اروپا تا قرن ۱۷ بود .در بعضی نقاط آمریکا آنرا به عنوان علف ستور یا در ساخت نان و ویسکی و مشروب به کار میبردند. گاه آن در صنعت کاغذ و غیره به کار میرود.
در طب قدیم:
برگ سبز آن را بدون ضرر می خوردند و بذر از آن به عنوان خواب آور بکار میبردند، زیادی آن باعث سقوط ضربان قلب و سردی انتها و در درمان بهق و برص و به صورت مالیدنی و با بذر کتان جهت تحلیل ورم و اگر با عسل بپزند جهت سیاتیک و تسکین درد و عطاری ها آن را جهت ساخت داروی مقوی جنسی و تخدیر به کار میبردند.
در طب جدید:
ترکیب آن: 1) هیدرات کربن 2)مواد ازته و 3) املاح معدنی مثل آهن و کلسیم به عنوان ضد تصلب شرائین و نشاط آور و ازدیاد غلظت خون و فشار خون و تسکین درد به کار میرود. در ترکیبات دارویی که جهت قطع خون دماغ، تسکین درد، آرامبخش تشنج های رحمی ضد نقص ادراری و سیلان مهبلی به کار میرود. ساخت شراب آن: جوشانده 30 گرم از دانه های آن در یک لیتر آب ایجاد نوشیدنی مرطب پاک و ملین میکند.