قاموس مداوا با غذاوگیاه
اثر دکتر احمد قدامه
انتشارات النفائس بیروت،
ترجمه دکتر محمد حسین ورپشتی
34) البصطرما
که کلمۀ ترکی است اطلاق به گوشت های خشک شده جهت معالجه بعضی بیماریها است .
گوشت خشک شده از زمان های قدیم شناخته شده بود و اعراب به آن وشیقه یا عفیر میگفتند و راه خشک کردن آن، پهن کردن گوشت ها برشنهای داغ زیر آفتاب بود که با نمک و گل گاو چشمی آغشته کرده بودند با آنکه با آب آن را می جوشانند تاکمی سست تر شود و بعد در آفتاب می خشکاندند تا در زمانهای بعد استفاده کنند.
بیشتر گوشت خشک شده از گوشت گاو بود و با سیر و بعضی ادویه جات مخلوط و در ظرفی آن را می کوفتند و بعد در اجاق خاص آن را میپختند تا آماده شود.
گوشت خشک شده مادۀ غذایی آن بیشتر از گوشت است ولی اگر خشک شده باشد بعضی مزایا گوشت تازه را ندارد و اطباء توصیه کرده اند که در کسانی که معده و روده ضعیف دارند یا به احشاء آنها آفت رسیده از آن منع باشند.
49) بنفسج=گل بنفشه L,violette (the violet)
گیاهی از تیره بنفشهviolacees=که انواع زیاد دارد از جمله بنفشه معطر که از گلهای زینتی مشهور است و جهت بوی آن کاشته می شود و نیز برای جدا کردن عطر گران بهای آن و استفاده از گل و روغن آن دربارۀ آن گفته ها بسیار است. از جمله: « گل بنفشه جهت ستارۀ زهره خاضع شد و نیروی گل بنفشه در روز جمعه زیادتر می شود و برای همین است که این گل را در جمعه ها حمل می کنند» شعرای اعراب دربارۀ آن گفته اند: از ابی قاسم بن هزیل اندلسی:
« بنفسج جمعت اوراقه فحکت- کحلا تشرب و معا یوم تشتیت .
او لازوردیه اوفت بزرقتها- وسط الریاض علی رزق الیواقیت .
سماویه الباس، مسکیه الانفاس- واضعه راسها علی رکبتها کعاشق مهجور،
ینطوی علی قلب مسجور- کبقایا النقش فی بنان الکاعب ………
در طب قدیم: پزشکان از آن زیاد گفته اند ابن سینا فرموده: « آن باعث ازدیاد خون معتدل و تسکین ورم های گرم، ضماد با آرد جو و نیز برگ آن میشود. روغن بنفشه اگر بمالید برای جرب و تسکین سردرد خوب است و درد چشم ها و سرفه مفید است و نرم کردن سینه خصوصاً با شکر و شراب آن نافع در ذات الجنب و التهاب معده و درد کلیه و تلیین طبع خوب است.» ابن بیطار و گفته: « بنفشه باعث سرد شدن التهاب معده و ورم گرم چشم و نافع در سرفه و خواب آور معتدل و دفع صفرا که در معده و روده گیر افتاده و بنفشه تازه اگر به سر و جبین بمالند, باعث تسکین سردرد و حرارت و نوشیدن آن با شکر مسهل معده است».
ابن جزله گفته: « آن مسهل صفرا است چه بنوشند یا ببویند و نوشیدن آن برای زکام سرد مضر است و شراب بنفشه شیرین شده جهت تلیین معده نیکو است.
راه درست کردن آن جوشاندن بنفشه با آب و اضافه کردن غیر آن بعد از برداشت بنفشه و تکرار آن ۵-۷ بار و پس از صاف کردن شکر اضافه کنند».
در طب جدید: گل بنفشه ها مثل چای می نوشند به نسبت ۱۰ گرم در لیتر آب که آن ضد سرفه . عرق کردن تن است و گل آن را جهت دردهای التهابات به کار میبرند.
و مخلوط کرده گل آن با شکر و خشک کردن ان جهت معالجه سرفه و یبوست، همانطور که ریشه آن در مبارزه با یبوست بکار میرود.
گل بنفشه در شراب مقوی و مدر خفیف ادراری است همان طور که جوشاندۀ آن ضد اسهال خون و احتباس ادرار و جوشاندن گل آن مفید در امراض جلدی است. آن پاک کننده و ملین و معرق است .ریشۀ آن جهت تهیه شراب قی آور و از گل خشک شده آن به صورت جوشانده یا دم کرده جهت آرامش اعصاب و صرع به کار میرود.
بوی بنفشه اثر مهیج در غریزه جنسی دارد و ثابت شده که دختران با عطر بنفشه نگاه های مردان را به خود جلب میکند و در یک کارخانه آمریکایی نتیجه گرفتند که کارگران آن اعصابشان آرام تر شد و نشان داده اند که سبب آن عطر زدن دختران در کارخانه بوده با عطر بنفشه و مانع عادت حالت آنها شده است.
از بنفشه روغنی که از نظر مالی ارزشمند است ,خارج می شود و ۱۵ تن از آن یک رطل روغن میدهد که 2564 گرم است گرچه عطر حقیقی آن نادر است و گران و بیشتر کارخانجات از مادۀ الا یونین که مادۀ شیمیایی است با بوی شبیه بنفشه میگیرند و بویش نافذ است در صنعت عطر سازی به کار میرود.