کوشنه
فارسي: كوشنه
علمي: amarus , Saussurea lappa Costusalbus Costusal
انگليسي: Castus
فرانسه: Castus
عربي: قسط، كسط بحری(56)
داراي 5/1% اسانس و 5/0 % نوعي آلكالوئيد به نام سوسوربن و 6% رزين همراه با نوعي ماده روغني ، يك ماده تلخ ، مقادير كمي تانن و اينولين و نيترات پتاسيم است. اسانس آن زرد ، داراي حالت چسبنده با بوي مخصوص مشابه بوي بنفشه و زنبق (8) در ريشه خشك آن آپلوتاكسن، كوستول، دي هيدروكوستوس لاكتون و آلفا و بتا كوسن ترپن الكل و كامفن و يك آلكالوئيد به نام ساسوربن ديده شده است.(7)
و بقولی دیگر دارای1) روغن گیاهی(حاوی آلفا و بتا و گاما Castale، 4اتیل اکتائیک اسید، پنتانوئیک اسید، 2) رزین ها 3) پلی ساکاریدهای اینولین 4) لیگنانها(مثل alivil 4بتا گلوکوزید) 5) سزگوئی ترپنها(مثل سائوسورامین)6) استروئیدها(مثل استرول و بتا سیتواسترول)(73)
گياهي علفي ، چند ساله ،داراي ساقه به ارتفاع 1-2 متر ، برگ هاي قاعده اي ساقه به طول 6/0 -1 متر تا مثلث شكل، دندانه دار ، برگ هاي فوقاني كوچكتر، دندانه دار، داراي دو لب در قاعده، كاپيتول مدور، 5/2 سانتي، مجتمع در طول ساقه انولوكتري مركب از براكته هاي فراوان ، ظاهر بيضوي ، نوك تيز، عاري از تار، كه كاپيتولها را از خارج فراميگيرد. گلها لوله اي ، بزرگ ،2 سانتي ، آبي ارغواني با ریشه قوی تا 6 سانتی قطر(7 و 8و73)

1-قسط بحري مشروح در بالا بيشتر در كشمير، ارتفاعات هيماليا، درچين، ايالت يونان و جنوب غربي ايالت شوران ديده شده ، در ايران نيست.
2-اسحاق بن عمران گويد: قسط هندي كه سياه رنگ است(و آنرا قسط مر خوانند) و به پارسي قسط تلخ گویند و آن قسط تلخ است.
3-قسط سفيد شيرين است و آن نوع رومي است.(ابن بيطار گويد: قسط سه نوع است عربي، هندي و شامي)(56)
4-قسط كشميري بيشتر در جنوب چين و كشمير هند ، رنگ آن سياه و تلخ و كمي تند با قطعاتي به طول 5-4 سانتي متر
5-قسط عربي بيشتر در هند ، بيخ آن زرد روشن و طعم گزنده و معطر و پوست نازك(7)
مضر مثانه وريه است(3) این گیاه می تواند حساسیت ایجاد کند(73)
قدرت شربت آن يك درم(3)
پيامبر(ص) فرمود: بهترين چيزي كه شما با آن مداوا مي كنيد1-حجامت 2-كوشنه است. الف)طبق نظر حكماي قديم:
آن در سوم گرم و خشك است و مدر بول و حيض و جاذبه(67) خلط از عمق بدن و ترياق سموم و مفتح سده جگر و قاطع اخلاط غليظه و لزجه مبهي و كشنده انواع كرم معده و جهت درد رحم و سينه و شكافتگي عضله ها، و تقويت معده و جگر و درد مزمنه دماغ و معده و مفاصل و تحليل رياح و اخراج سنگ گرده با عسل جهت ربو و ضيق النفس(= آسم) وسرفه كهنه و علل سپرز و تشنج و ضماد آن جهت كلف(= كک مك) و عرق النساء و دردهاي بارده و فرزجه آن مدر حيض و قاتل جنين و طلاي آن با سركه و قطران عسل جهت داء الثعلب (=پسوريازيس) ومفید است.(3و6)
آنقدر تلخي و تندي دارد كه قرحه آرد و با آب و عسل بر پوست مالند، لکه سياه را بردارد و ضماد آن بر مفاصل جهت سستي عصب و عضلات مفيد است. آن داروي سينه درد است و بول و حيض را ريزش دهد(34)براي درمان لكه هاي سياه ماليدن داروهاي زير مفيد است1- خربزه و قسط شيري نيم جزء 2-تخم تره تيزك ربع جزء 3-آب مازو در شب ماليده وشستشو دهند با آب گلرنگ (39) و پمادي كه براي خارش و جرب خشك مفيد است 1- زردچوبه 2- قسط شيرين 3-پوره نان و هركدام يك جزء 4-ميعه سائله سه جزء با روغن گل سرخ مخلوط و در حمام ماليده شود(39) روغن قسط درد بندها و سستي عصبها را كه از سردي باشد سود دارد(50) و آن استرخاء است. عصب را(=palsy) مفيد است و استرخاء آن است كه به سببي از اسباب پي عضوي كشيده شود و از حد اعتدال درازتر شود و بول و خون حيض را از معده و مثانه براند و كرم شكم و كدو دانه را بكشد و با عسل يا با آب بر موضع كلف خلا كرده شود آن را ببرد و باه را معونت كند چون با شراب خورده شود(5)
بوئيدن آن زكام را ببرد و ماليدنش درد كمر را و نبي اكرم(ص) فرمود: «ذات الجنب را مداوا كنيد با كوشنه دريايي و روغن زيتون»(67)
ب)طبق نظرنويسندگان معاصر:
داراي اثر مقوي باه و درمان باد سرخ، بيماريهاي پوستي با منشأ قارچ و خارش استفاده مي گردد. آرام كننده درد، قاعده آور، مقوي معالج آستم رافع سرفه است. برخلاف شهرتش اثري در دفع كرم و مالاريا و رماتيسم ندارد.(7و8) در نوع بحري اثر ضدعفوني كننده آن بر عليه استرپتوكوك و استاف در آزمايش نشان داده شده. در چين ريشه گياه به عنوان يك داروي معطر درتقويت معده تجويز مي شود. به علاوه بادشكن، ضددرد، مسكن درد رحمي، درد سينه و معده و تهوع و اسهال خوني نافع است. درطب چینی خوردن آن جهت نفخ، سرفه، بی اشتهایی و استم و موضعی جهت ترمیم زخمها بکار می رود(7)[1]
[1] منابع
1-تطابق نامها دكتر قهرمان ج1 ص239 6-صيدنيه ص955
2-دكترزرگري ج3 ص38 7-تحفه ص675
3-معارف ج3 ص49 8-طب نبوي ذهبي ص177
4-ذخيره جرجاني ج3 ص209 9-قانون ج2 ص292
5-من لايحضر ص116 10-PDR آمریکا اثر دکتر دیوید هبر ص237