فارسي: كوشنه

علمي: amarus , Saussurea lappa Costusalbus  Costusal

انگليسي: Castus

فرانسه: Castus

عربي: قس‍ط، كسط بحری(56)

 

داراي 5/1% اسانس و 5/0 % نوعي آلكالوئيد به نام سوسوربن و 6% رزين همراه با نوعي ماده روغني ، يك ماده تلخ ، مقادير كمي تانن و اينولين و نيترات پتاسيم است. اسانس آن زرد ، داراي حالت چسبنده با بوي مخصوص مشابه بوي بنفشه و زنبق (8) در ريشه خشك آن آپلوتاكسن، كوستول، دي هيدروكوستوس لاكتون و آلفا و بتا كوسن ترپن الكل و كامفن و يك آلكالوئيد به نام ساسوربن  ديده شده است.(7)

و بقولی دیگر دارای1) روغن گیاهی(حاوی آلفا و بتا و گاما Castale، 4اتیل اکتائیک اسید، پنتانوئیک اسید، 2) رزین ها 3) پلی ساکاریدهای اینولین 4) لیگنانها(مثل alivil 4بتا گلوکوزید) 5) سزگوئی ترپنها(مثل سائوسورامین)6) استروئیدها(مثل استرول و بتا سیتواسترول)(73)

گياهي علفي ، چند ساله ،داراي ساقه به ارتفاع 1-2 متر ، برگ هاي قاعده اي ساقه به طول 6/0 -1 متر تا مثلث شكل، دندانه دار ، برگ هاي فوقاني كوچكتر، دندانه دار، داراي دو لب در قاعده، كاپيتول مدور، 5/2 سانتي، مجتمع در طول ساقه انولوكتري مركب از براكته هاي فراوان ، ظاهر بيضوي ، نوك تيز، عاري از تار، كه كاپيتولها را از خارج فراميگيرد. گلها لوله اي ، بزرگ ،2 سانتي ، آبي ارغواني با ریشه قوی تا 6 سانتی قطر(7 و 8و73)

 1-قسط بحري مشروح در بالا بيشتر در كشمير، ارتفاعات هيماليا، درچين، ايالت يونان و جنوب غربي ايالت شوران ديده شده ، در ايران نيست.

2-اسحاق بن عمران گويد: قسط هندي كه سياه رنگ است(و آنرا قسط مر خوانند) و به پارسي قسط تلخ گویند و آن قسط تلخ است.

3-قسط سفيد شيرين است و آن نوع رومي است.(ابن بيطار گويد: قسط سه نوع است عربي، هندي و شامي)(56)

4-قسط كشميري بيشتر در جنوب چين و كشمير هند ، رنگ آن سياه و تلخ و كمي تند با قطعاتي به طول 5-4 سانتي متر

5-قسط عربي بيشتر در هند ، بيخ آن زرد روشن و طعم گزنده و معطر و پوست نازك(7)

 

مضر مثانه وريه است(3) این گیاه می تواند حساسیت ایجاد کند(73)

قدرت شربت آن يك درم(3)

پيامبر(ص) فرمود: بهترين چيزي كه شما با آن مداوا مي كنيد1-حجامت  2-كوشنه است. الف)طبق نظر حكماي قديم:

 آن در سوم گرم و خشك است و مدر بول و حيض و جاذبه(67) خلط از عمق بدن و ترياق سموم و مفتح سده جگر و قاطع اخلاط غليظه و لزجه مبهي و كشنده انواع كرم معده و جهت درد رحم و سينه و شكافتگي عضله ها، و تقويت معده و جگر و درد مزمنه دماغ و معده و مفاصل و تحليل رياح و اخراج سنگ گرده  با عسل جهت ربو و ضيق النفس(= آسم) وسرفه كهنه و علل سپرز و تشنج و ضماد آن جهت كلف(= كک مك) و عرق النساء و دردهاي بارده و فرزجه آن مدر حيض و قاتل جنين و طلاي آن با سركه و قطران  عسل جهت داء الثعلب (=پسوريازيس) ومفید است.(3و6)

آنقدر تلخي و تندي دارد كه قرحه آرد و با آب و عسل بر پوست مالند، لکه سياه را بردارد و ضماد آن بر مفاصل جهت سستي عصب و عضلات مفيد است. آن داروي سينه درد است و بول و حيض را ريزش دهد(34)براي درمان لكه هاي سياه ماليدن داروهاي زير مفيد است1- خربزه و قسط شيري نيم جزء  2-تخم تره تيزك ربع جزء   3-آب مازو در شب ماليده وشستشو دهند با آب گلرنگ (39) و پمادي كه براي خارش و جرب خشك مفيد است   1- زردچوبه   2- قسط شيرين   3-پوره نان و هركدام يك جزء   4-ميعه سائله سه جزء با روغن گل سرخ مخلوط و در حمام ماليده شود(39) روغن قسط درد بندها و سستي عصبها را كه از سردي باشد سود دارد(50) و آن استرخاء است. عصب را(=palsy) مفيد است و استرخاء آن است كه به سببي از اسباب پي عضوي كشيده شود و از حد اعتدال درازتر شود و بول و خون حيض را از معده و مثانه براند و كرم شكم و كدو دانه را بكشد و با عسل يا با آب بر موضع كلف خلا كرده شود آن را ببرد و باه را معونت كند چون با شراب خورده شود(5)

بوئيدن آن زكام را ببرد  و ماليدنش درد كمر را و نبي اكرم(ص) فرمود: «ذات الجنب را مداوا كنيد با كوشنه دريايي و روغن زيتون»(67)

ب)طبق نظرنويسندگان معاصر:

 داراي اثر مقوي باه و درمان باد سرخ، بيماريهاي پوستي با منشأ قارچ و خارش استفاده مي گردد. آرام كننده درد، قاعده آور، مقوي معالج آستم  رافع سرفه است. برخلاف شهرتش اثري در دفع كرم و مالاريا و رماتيسم ندارد.(7و8) در نوع بحري اثر ضدعفوني كننده آن بر عليه استرپتوكوك و استاف در آزمايش نشان داده شده. در چين ريشه گياه به عنوان يك داروي معطر درتقويت معده تجويز مي شود. به علاوه بادشكن، ضددرد، مسكن درد رحمي، درد سينه و معده و تهوع و اسهال خوني نافع است. درطب چینی خوردن آن جهت نفخ، سرفه، بی اشتهایی و استم و موضعی جهت ترمیم زخمها بکار می رود(7)[1]   

 

[1] منابع

1-تطابق نامها دكتر قهرمان ج1 ص239                                         6-صيدنيه ص955

2-دكترزرگري ج3 ص38                                                            7-تحفه ص675

3-معارف ج3 ص49                                                                   8-طب نبوي ذهبي ص177

4-ذخيره جرجاني ج3 ص209                                                      9-قانون ج2 ص292

5-من لايحضر  ص116                                                              10-PDR آمریکا اثر دکتر دیوید هبر ص237