سرخاب، سرخدانه

فارسي:سرخاب، سرخدانه

علمي:Phytolacea  tecandra

انگليسي:

عربي: حمره، صباغه

 داراي گلوكوزيدي به نام فيتولاكسين است كه نوعي ساپونين مي باشد (اين تركيب به حالت گرد سفيد رنگ، محلول در آب و الكل) و ساپوژنين، رزين، پكتين و آسپاراژين و اسيد فيتولاكسيك است. ميوه و دانة آن داراي تانن، مادة روغن زرد،‌موسيلاژ يك مادة رنگي قرمز و يك ساپونين تري ترپنوئيد به نام فيتولاكاتوكسين است. اين ساپونينها به آهستگي از گوارش جذب مي شوند و اثرات آنها قابل توجه نيست(7و8و59)

1- سرخاب مشروح در بالا بيشتر در گيلان، مازندران، گلستان مي رويد. بيشتر در حاشيه مزارع و جاده ها،‌اماكن مرطوب و سايه دار، نواحي متروك و حدود آباديها مي رويد.در گيلان اطراف رشت، راه چالوس به رامسر و بندر انزلي به آستارا، لاهيجان وبندر گز و دره هراز و آمل مي رويد.

2-P. diociaبيشتر در آرژانتين كه ميوه اش خوراكي است.

3-P. iacinasa گياهي علفي داراي ساقه اي با قاعدة نسبتاً چوبي به ارتفاع5/1متر است. برگها ساده، كاملاً بيضوي، گلها سپيد به عنوان قي آور، مسهلي و در آب آوردن انساج بكار مي رود.

4-Petiveria allialea كه در آمريكا مركزي مي رويد به عنوان مدر و قاعده‌آور و معرق، اسانس آن بوي سير مي دهد.

5و6-P.tetrandra  ,  P.hexaglachin كه در برزيل مي رويد.(8)

 علفي، چندساله،‌ داراي ريشة ضخيم،‌ساقه منشعب، گوشتدار، ساقه داراي رنگ سبز با لكه هايي به رنگ بنفش و قرمز و از مشخصات آن اين است كه برگهاي بيضوي دراز، نوك تيز، عاري از دندانه، فاقد هرگونه تار، به طول 40×10 سانتی متر و گلهاي آن كوچك، گلي رنگ، مجتمع به صورت خوشه هاي باريك، ميوة آن سته، بنفش، محتوي شيرة قرمز رنگ و در داخل پوشش گل10پرچم و يك مادگي منتهي به 10خامه جاي دارد(7و8و59و65)

گرچه اطلاعات در مورد اثرات سمي آن در دامها كم است، اما اساس بيماري زايي آن تركيبات ايجاد آنتريت با تظاهرات اسهال يا اسهال خوني همراه است. تركيبات آن اگر با پوست آسيب ديده تماس يابد موجب ناهنجاري خوني مي شود. نشانه‌هاي مسموميت آن در گاو و گوسفند، دل درد، بي قراري، كوبيدن دست روي زمين، ديسترس تنفسي، لرزش عضلاني، افزايش حساسيت، ريزش بزاق، اسهال شديد، اختلال در بينايي و تكرر ادرار مي دهد. مرگ به دنبال كوما يا تشنج به علت نارسايي تنفسي گاهي مي دهد.(59)

در بوقلمون به صورت كاهش وزن، عدم تعادل،‌عدم توانايي حركت و كج شدن مفصل خرگوشي بروز مي دهد.در كالبد گشايي اين موارد آسيت و بزرگي كيسة صفرا ديده مي شود(59)

در خوك خونريزي معده و استفراغ(21) مي دهد. مصرف مقدار غيردرماني آن تحريك حساسيت و فلج مي دهد.(8)

جهت قي آوري 5/0 گرم و از عصارة روان30-10 قطر هر 8ساعت.(8)[1]

[1] منابع:

1-دكتر زرگري ج4ص209           3- گياهان هرز ايران ص272

2- گياهان سمي ص227            4- معارف ج7ص409

الف)طبق نظر حكماي جديد:

 اين گياه ميوه اش داراي اثر مسهلي و ريشه اش اثر قي‌آور دارد. قسمتهاي مختلف آن ابتدا قي و اسهال ايجاد مي كند و سپس حركات قلبي را كند مي كند.

گرد ريشه به شدت عطسه آور است. مؤثرترين قسمت آن ريشه است ولي برگ و ميوة آن نيز اثر قي آور دارد. آن به عنوان ضد روماتيسم و اثر مخدري ملايم دارد. ريشة آن جهت درمان سودا، دانه هاي جلدي مزمن و بواسير نيز بكار مي رود.

در حبشه، اعضاء آن جهت دفع كرم و اثر ضدباكتري در مقابل استاف دارد(8) از برگهاي تازه گياه براي ايجاد تعادل در سيستم عمومي بدن و بزرگ شدن غدد نظير تيروئيد بسيار نافع است و براي بيماريهاي پوستي و زخم سيفليسي  و اگزما بسيار نافع است. ضماد آن روي پستانها جهت التهاب هاي چركين و از گرد ريشه براي رفع جوشهاي چركين صورت و ريزش مو و لكه هاي بي مو(آلوپسي) مفيد است.(7)