چشم خروس آتشین

فارسي: چشم خروس آتشين

علمي:Adonis Flammea , Adonis vernalis, Adonis aestivalis

انگليسي:Adonis Flower

عربی: آدونیس ربیعی

 خاكستر گياه حاوي4/0%اكسيد منگنز، گلوكوزيدي با تركيب نامعين كه كمتر انواع ورناليس فعاليت دارد، ديده مي شود. در نوع ورناليس، اسيد آكوني تيك، يك آدونيدين، نوع قند به نام آدوني تول و دوهتروزيد آمرف به نام آدوني دوزيد(محلول در آب) و آدوني ورنوزيد(غيرمحلول در آب) و يك آدوني تول(قند5كربنه) و يك آدونوتوكسين (به فرمول درمخلوط كلروفورم متانول) بدست آمده،مقدار اينها در گياه خشك25/0% است(8و59) دانه هاي آن حاوي توكسالبومين(سمي) است.(9)  و بقولی دارای استروئیدهای قلبی (مثل آدنوتوکسین و استرافانتوزید، Bاسترافنتوزید و Cymurin) و فلاونوئیدها(مثل ویتوکسین و اوتئولین) است(73).

گياهي علفي، يكساله يا دوساله، داراي ساقه‌اي به ارتفاع50-20 سانتي، در مزارع، كنار جاده ها، اماكن مرطوب باخاكهاي رسي ديده مي شود. اين گياه داراي ساقه راست با برگهاي سه قسمتي يا چهارقسمتي و هر قسمت از انشعاباتي تشكيل شده كه نيزه اي و زوائد مانند به نظر مي‌رسد. گلها در انتهاي ساقه، منفرد، در گونه هاي مختلف رنگهاي متنوعي دارد. (8و59و73)

از مشخصات آن اين است كه ريشه باريك دراز و برگها نخي شكل و عاري از تار و لكه تيره رنگي در قاعده گلبرگها ديده مي شود.

ميوه اش از فندقه هايي درست شده كه ظاهر استوانه اي پيدا مي كند(7 و8 و65 و 68و73)

1-A. flammea مشروح در بالا بيشتر در كرج اطراف سفيدرود، منجيل،پاچنار، بروجرد

2-A. micro carpa( چشم خروس دانه ريز) بيشتر در كرج شهرستانك، اراك، كوه خرقان، همدان، بوشهر، مسجدسليمان و شيراز مي رويد.

3-A. aestivalis شبيه بالايي(فلاما) بيشتر در تهران، كرج، ورامين، هفت تپه دزفول، ايسيپلي، خرم آباد، بروجرد، اصفهان، بوشهر، شيراز و بلوچستان(8و65)

4-A. vernalis كه برگهاي روي ساقه آن غلاف دار و گلها درشت و زرد است و در ايران نمي رويد(8) نوع دوم و اول جز درايران در قفقاز و جنوب روسيه مي رويد(7)

مصدع محرورين و مصلح آن گشنيز(3و6) چون گليكوزيدهاي آن به مقدار ناچيز از گوارش جذب مي شوند. تجمع چنداني در مورد آنها صورت نمي گيرد و خوردن اين گياهان مسموميت خطرناكي در حيوانات نمي دهد در خوكها احتمال رخداد مسموميت آنها بيشتر است(59)

در انسان مسمومیت شدید بعلت خوردن ایجاد می کند که البته جذب آن کم است. تجویز همزمان آن با دیگوگسین و کینیدین و ملین ها و کلسیم باعث تسریع اثر آنها و عوارض جانبی آنها می شود.(73)

مقدار شربت آن از نيم درم تا يك مثقال است(6) دم كرده ي4-2 گرم در 2 گرم آب. از دم كرده يا 3-1 گرم از عصار روان در روز(8). دوز متوسط روزانه آن6/0 گرم از پودر استاندارد آن است. حداکثر دوز آن 1گرم در روز است. دوز هموپاتیک آن 6 قطره یا یک قرص 3-1 بار در روز است. تزریق آن یک سی سی 2 بار در هفته است(73).

الف) طبق نظر حكماي قديم:

در درجة سوم گرم و خشك است مفرح و مقوي اعضاء و بغايت مقوي باه و مولد مني، حافظ قوتها و مانع پيري و جزء اعظم معجون ملوكي و حافظ الصحه است و جهت تقويت باه بسيار موثر است(3و6)

طبق نظر نويسندگان معاصر دانه هاي اين گياه به رنگ ارغواني بوده، داراي لكه سياهي در انتها است. جهت تهيه بند و تسبيح بكار مي رود(9)

از نوع وربناليس آن در آب آوردن انساج، مقوي مدر، اثري شبيه ديژيتال(كه قلب افزايش حجم نمي دهد اما صداهاي قلبي در مرحله سيستول واضح تر و قويتر مي شود و در تنظيم نبض) و اثر مفيد در تپش قلب، خفقان صدري، نارسايي ميترال ضعف قلب و ذات الريه دارد.

افزايش حجم ادرار در ورم كليه و نارسايي قلب مصرف مي شود. در داءالرقص نيز مي توان مصرف كرد(8) در طب هموپاتیک جهت نارسایی قلب مصرف می شود. طبق نظر کمیسیون Eآلمان فقط در آریتمی یا شکایات عصبی قلبی مصرف می شود.(73)

در هند به عنوان تقويت تحريك قلب از گلها به عنوان ملين و مدر و خرد كردن سنگ مثانه در روسيه به عنوان درمان آب آوردن نسوج بدن مقوي و مدر و تنظيم نبض و افزايش ترشحات بزاق مصرف مي شود.(7و73)[1]

[1] منابع:

• دكتر زرگري ج1ص25 5- قرابادين ص301
• گياهان سمي دكتر اصلاني ص60 6-دكتر آئينه چي ص1034
• معارف ج3 ص143 7-گياهان هرز ايران ص28
• تحفه ص618 8- PDR اثر پروفسور دیوید هبرص5ج1